หนุมาน ในวรรณกรรมเรื่องรามเกียรติ์

กายของหนุมานมีสีขาวเผือก มีฤทธิ์มาก ลักษณะประจำกายคือ หาวเป็นดาวเป็นเดือน
ภาพจาก : พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ "เรือพระราชพิธี" เขตบางกอกน้อย กรุงเทพมหานคร

หนุมาน ในเรื่องรามเกียรติ์

หนุมาน เป็นลิงเผือกทหารเอกของพระรามในเรื่องรามเกียรติ์ มีสีขาวเป็นสีประจำกาย เป็นบุตรของพระพาย (บิดาทางจิตวิญญาณ) กับนางสวาหะ (มารดาในรามเกียรติ์) พระอิศวรมอบให้พระพายนำเทพอาวุธทั้ง ๓ อย่าง ๑.คฑา ๒.ตรีเพชร ๓.จักรแก้ว และกำลังในกายของตนทิ้งเข้าในปากนางสวาหะจนนางตั้งครรภ์ แต่กำหนดให้พระพายรับเป็นบิดา เกิดเมื่อวันอังคาร เดือน ๓ ปีขาล อยู่ในครรภ์นานถึง ๓๐ เดือน เวลาออกเผ่นขึ้นมาทางปากแม่ เมื่อเกิดใหม่ๆ มีร่างกายใหญ่โตเท่าวานรอายุ ๑๖ ปี กายของหนุมานมีสีขาวเผือก เกิดจากเทพศาสตราวุธของพระอิศวรจึงทำให้มีฤทธิ์มาก กล่าวคือมีคทาเพชรเป็นสันหลังตลอดถึงหาง ทำให้สามารถเดินอากาศได้ ตรีเพชรเป็นตัว มือ และเท้า เป็นอาวุธประจำตัวซึ่งติดอยู่ที่หน้าอก มีจักรแก้วเป็นหัว เมื่อสำแดงฤทธิ์จะมี ๔ หน้า ๘ มือ นอกจากนี้ ยังมีลักษณะประจำกายอื่นๆ อีก เช่น สวมกุณฑล(ต่างหู) ขนเพชร มีเขี้ยวเป็นแก้ว(อยู่กลางเพดานปาก) และหาวเป็นดาวเป็นเดือน ซึ่งนางสวาหะผู้เป็นมารดาสั่งไว้ว่า ถ้าผู้ใดทักสิ่งวิเศษเหล่านี้ได้ ผู้นั้นคือพระนารายณ์ ให้เข้าสวามิภักดิ์ นอกจากนี้ หนุมานยังได้พรจากพระอิศวรให้มีอายุชั่วกัลป์ ได้คาถาแปลงกาย หายตัว จังงัง และคงกระพัน อีกด้วย

ก่อนที่หนุมานจะพบพระรามและพระลักษณ์นั้น หนุมานพลัดหลงเข้าไปหักสวนขวัญของพระอุมา (มเหสีของพระอิศวร) จึงถูกสาปให้มีกำลังลดลงครึ่งหนึ่ง จนกว่าพระนารายณ์จะอวตารเป็นพระรามแล้วลูบหัวตลอดถึงหางจนจะพ้นคำสาป เมื่อหนุมานเข้าสวามิภักดิ์ต่อพระรามพระลักษณ์ตามที่นางสวาหะสั่งไว้แล้ว หนุมานก็พาสุครีพมาถวายตัวและสะกดท้าวมหาชมพูมาถวายพระรามได้สำเร็จ ทำให้พระรามโปรดมาก จึงยกหัตถ์ลูบหัวตลอดจนถึงหาง หนุมานจึงพ้นคำสาป

หนุมานเป็นทหารเอกที่รู้ใจพระรามที่สุด และเป็นตัวแทนของชายหนุ่มทั่วไป คือ รูปงาม ฉลาดรอบรู้ ค่อนข้างหัวดื้อ มีนิสัยเจ้าชู้ มีภรรยามาก ได้แก่

๑. นางบุษมาลี เป็นภรรยาคนแรกของหนุมาน ได้พบกันเมื่อพระรามมอบหมายให้หนุมานไปสืบข่าวนางสีดาที่เมืองลงกา ระหว่างทางก็ได้พบกับ “นางบุษมาลี” และได้เสียกัน

๒. นางเบญกาย เป็นธิดาของพิเภก พิเภกเข้ามาสวามิภักดิ์ต่อพระราม หนุมานกราบทูลให้รับพิเภกเข้าไว้ในกองทัพ ทศกัณฐ์ลักพาตัวนางสีดามาแล้วก็วางแผนที่จะให้พระรามเลิกตามนางสีดา จึงให้ “นางเบญกาย” หลานสาวแปลงกายเป็นนางสีดาตายลอยน้ำมา หนุมานผู้มีปฏิภาณดีมาก จับกลของนางได้ ได้เกี้ยวพาราสีจนได้นางเบญกายเป็นเมียอีกคน มีบุตรกับหนุมานคือ อสุรผัด

๓. สุพรรณมัจฉา เป็นนางเงือก ธิดาของทศกัณฐ์ พระรามมอบหมายให้หนุมานจองถนนข้ามไปกรุงลงกา ทศกัณฐ์ใช้ให้นางสุพรรณมัจฉามาขนหินที่หนุมานถมไปทิ้งเสียเพื่อมิให้จองถนนสำเร็จ หนุมานจึงลงไปจับนางในน้ำและได้นางเป็นภรรยา มีบุตรชื่อ มัจฉานุ และไมยราพณ์นำไปเลี้ยงเป็นบุตรบุญธรรม

๔. นางวารินทร์ เป็นนางฟ้าในสวรรค์ ถูกพระอินทร์ลงโทษสาปให้ลงมาอยู่เฝ้าเมืองๆ หนึ่ง ได้มาพบและได้เสียกันตอนที่หนุมานออกตามล่าตัววิรุณจำบัง

๕. นางมณโฑ หนุมานฆ่าสหัสเดชะ สหายของทศกัณฐ์ตาย ได้ทำลายพิธีอุโมงค์ชุบตัวของทศกัณฑ์เสีย และได้จับนางมณโฑมาลวนลามต่อหน้าทศกัณฐ์ อีกครั้งหนึ่งหลังจากพระลักษณ์ถูกหอกกบิลพัทของทศกัณฐ์ หนุมานไปนำหินบดยากับลูกแก้วเมืองบาดาลขึ้นมาช่วย แล้วปลอมตัวเป็นทศกัณฐ์เข้าไปสมสู่กับนางมณโฑ

๖. นางสุวรรณกันยุมา นางเป็นชายาของอินทรชิต ต่อมาอินทรชิตถูกพระลักษมณ์สังหาร เมื่อหนุมานมาลวงทศกัณฐ์เพื่อมาเป็นพวกด้วยและชิงกล่องดวงใจของทศกัณฐ์ ทศกัณฐ์พอใจในฝีมือของหนุมานมากจึงออกปากยกนางสุวรรณกันยุมา ชายาของอินทรชิตให้เป็นสมบัติแก่หนุมาน

หนุมาน เชิญธง ๓ ชาย (ชายธงมี ๓ แฉก ปลายลดหลั่นกัน) และถือตรีเพชร (อาวุธประจำกาย)
ภาพจาก : วัดโฆสิตาราม ตำบลบางขุด อำเภอสรรคบุรี จังหวัดชัยนาท