พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๙๑ มหากัณหชาดก : สุนัขดำกินคน

พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ เรื่องที่ ๑๙๑ มหากัณหชาดก
สุนัขดำกินคน

ในอดีตกาล พุทธเจ้าเปลื้องมหาชนให้พ้นจากเครื่องผูกพันคือกิเลส ด้วยจตุราริยสัจเทศนา ทำพระนครคือพระนิพพาน คือพระนิพพานให้เต็มแล้วเสด็จปรินิพพาน
ครั้นกาลล่วงมานานศาสนาก็เสื่อม ภิกษุทั้งหลายเลี้ยงชีพด้วยการแสวงหาไม่สมควร ทำการเกี่ยวข้องกับพวกภิกษุณีจนมีบุตรธิดา ภิกษุ ภิกษุณี อุบาสกและพราหมณ์ ต่างละธรรมของตนเสียสิ้น โดยมากพวกมนุษย์ประพฤติอกุศลกรรมบถสิบ ผู้ที่ตายไปๆ จึงไปอัดแน่นกันอยู่ในอบาย
ครั้งนั้น ท้าวสักกเทวราชไม่เห็นเทวบุตรใหม่ๆ จึงตรวจดูมนุษยโลกก็ทรงทราบว่า พวกมนุษยโลกไปเกิดในอบาย (สถานที่ชั่วร้าย) ทรงเล็งเห็นความที่ศาสนาของพระศาสดาเสื่อมโทรม ทรงดำริว่า “จักทำอย่างไรดีหนอ” ทรงเห็นอุบายมีอยู่อย่างหนึ่ง จึงตกลงพระทัยว่าเราจักต้องทำให้มนุษย์สะดุ้งกลัว แล้วค่อยปลอบโยนแสดงธรรม ยกย่องพระศาสนาที่เสื่อมแล้วให้ถาวรต่อไปได้อีกพันปี
รับสั่งให้มาตลีเทพบุตรแปลงเพศเป็นสุนัขดำใหญ่เท่าม้าอาชาไนย มีรูปร่างดุร้าย มีเขี้ยวเท่าผลกล้วย มีรัศมีร้อนเป็นไฟพลุ่งออกจากเขี้ยวทั้งสี่ รูปพิลึกน่าสะพรึงกลัว หญิงมีครรภ์เห็นเข้าอาจแท้งลูกได้ มีเชือกผูกอยู่ห้าแห่ง คือ ที่เท้าทั้งสี่ และที่คอ บนศีรษะประดับพวงดอกไม้แดง
ท้าวสักกะแปลงเพศเป็นนายพรานป่า นุ่งห่มผ้าย้อมน้ำฝาด มุ่นผมข้างหน้าไว้ข้างหลัง แล้วประดับพวงดอกไม้แดง มีขวาถือปลายเชือกที่ผูกสุนัข มือซ้ายถือธนูใหญ่มีสาย มีสีดังแก้วประพาฬ กวัดแกว่งวชิราวุธด้วยพระนขา เหาะลงในที่ห่างพระนครโยชน์หนึ่ง ส่งเสียงขึ้นสามครั้งว่า “มนุษย์ผู้เจริญทั้งหลาย โลกจักพินาศ” ทำให้ชาวบ้านทั้งหลายหวาดเสียว แล้วไปชานพระนครส่งเสียงขึ้นอีก พวกชาวเมืองเห็นสุนัขนั้นก็หวาดเสียวพากันเข้าพระนคร กราบทูลความเป็นไปให้พระราชาทรงทราบ พระราชารับสั่งให้ปิดพระนครโดยด่วน เมื่อท้าวสักกะมาถึงก็พาสุนัขกระโดดข้ามกำแพง
สุนัขดำใหญ่ยกขาหน้าขึ้นเกาะบานประตูแล้วเห่าลั่น เสียงสุนัขเห่าดังสนั่นเบื้องล่างถึงอเวจี เบื้องบนถึงภวัคคพรหม สกลจักรวางสะเทือนทั่วถึงกันหมด เสียงดังเช่นนี้ได้มีในชมพูทวีปสามครั้ง คือ เสียงของพระเจ้าปุณณกราชในปุณณกชาดกครั้งหนึ่ง เสียงของพระยาสุทัศนนาคราช ในภูริทัตชาดกครั้งหนึ่ง และเสียงในมหากัณหชาดกนึ้ครั้งหนึ่ง ชาวพระนครพากันกลัวสะดุ้งหวาดเสียว แม้บุรุษคนไหนก็ไม่อาจมาเจรจากับท้าวสักกะได้
ขณะนั้นเอง พระราชาเท่านั้นดำรงสติไว้มั่นคง เยี่ยมพระแกล เรียกท้าวสักกะมาตรัสว่า “นายพรานผู้เจริญ สุนัขของท่านเห่าเพื่ออะไร?”
ท้าวสักกะตอบว่า “เห่าด้วยความหิว พระเจ้าข้า”
พระราชาตรัสว่า “ถ้าเช่นนั้น เราจักให้ข้าวแก่สุนัขของท่าน แล้วรับสั่งให้ข้าวที่หุงไว้สำหรับคนในราชสำนักและสำหรับพระองค์ทั้งหมด สุนัขได้กินข้าวทั้งหมดเพียงคำเดียว แล้วสุนัขก็เห่าขึ้นอีก พระราชาตรัสถามอีก ทรงสดับว่า บัดนี้ สุนัขของเรายังหิวอยู่ จึงรับสั่งให้นำอาหารที่หุ้งไว้สำหรับช้างม้าเป็นต้นทั้งหมดมาให้สุนัขได้กินคำเดียวหมดเหมือนกัน รับสั่งให้อาหารที่หุ้งไว้สำหรับพระนครทั้งสิ้น มันก็กินหมดเสียคำเดียว แล้วก็เห่าขึ้นอีก พระราชาทรงตกพระทัยสะดุ้งกลัว ทรงดำริว่า
นี่เห็นจะไม่ใช่สุนัขธรรมดาเสียแล้ว ต้องเป็นยักษ์โดยไม่ต้องสงสัย เราจะถามเหตุที่มาของนายพรานนี้ ได้ตรัสว่า “ท่านผู้มีความเพียร สุนัขตัวนี้ดำจริง ดุร้าย มีเขี้ยวขาว มีความร้อนพุ่งออกจากเขี้ยว ท่านผูกไว้ด้วยเชือกถึง ๕ เส้น สุนัขของท่านจะทำอะไร”
ดูก่อนพระเจ้าอุสินนระ สุนัขตัวนี้ดำจริง ดุร้าย มีเขี้ยวขาว มีความร้อนพุ่งออกจากเขี้ยว ท่านผูกไว้ด้วยเชือกถึง ๕ เส้น สุนัขของท่านจะทำอะไร
“ดูก่อนพระเจ้าอุสินนระ สุนัขนี้มิได้มาเพื่อต้องการกินเนื้อ แต่เพื่อจะกินมนุษย์ทั้งหลาย เมื่อใดจักมีมนุษย์ทำความพินาศให้แก่มนุษย์ทั้งหลาย เมื่อนั้นสุนัขสีดำตัวนี้จะหลุดไปกินมนุษย์”
ลำดับนั้น พระราชาตรัสถามท้าวสักกะว่า “นายพรานผู้เจริญ สุนัขดำของท่านจักกินเนื้อมนุษย์ทุกคนหรือว่าจักกินแต่ผู้ที่มิใช่มิตรของท่านเท่านั้น” ท้าวสักกะตอบว่า “พระราชาผู้ใหญ่ สุนัขจักกินเนื้อมนุษย์ที่มิใช่มิตรของเราเท่านั้น คนเช่นไรที่มิใช่มิตรของท่านในที่นี้ คนที่ไม่ยินดีในธรรม มีความประพฤติไม่เรียบร้อย ชื่อว่าผู้มิใช่มิตร ขอท่านจงกล่าวลักษณะคนเหล่านั้นให้เราทราบก่อน”
ลำดับนั้น ท้าวสักกเทวราชเมื่อจะตรัสบอกแก่พระราชา ได้ตรัสคาถาสิบคาถาว่า
ผู้ที่ปฏิญาณตนว่าเป็นสมณะ มีบาตรในมือ มีศีรษะโล้น คลุมผ้าสังฆาฏิ ทำไร่ไถนาเลี้ยงชีพ คนเหล่านี้เป็นคนทุศีล มิใช่มิตรของเรา สุนัขของเราจักฆ่ากินเนื้อได้เมื่อใด สุนัขดำจะหลุดจากเชือกห้าเส้นไปเมื่อนั้น
เมื่อใดจักมีหญิงผู้ปฏิญาณตนว่ามีตบะ บวชมีศีรษะโล้น คลุมผ้าสังฆาฏิเที่ยวบริโภคกามคุณอยู่ เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลัดไปกินหญิงเหล่านั้น
เมื่อใดชฏิลทั้งหลายมีหนวดอันยาว มีฟันเขลอะ มีศีรษะเกลือกกลั้วด้วยธุลี เที่ยวภิกขาจาร รวมทรัพย์ไว้ให้กู้ ชื่นชมยินดีด้วยดอกเบี้ยเลี้ยงชีพ เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินชฎิลเหล่านั้น
เมื่อใดพราหมณ์ทั้งหลายเรียนเวท คือ สาวิตติศาสตร์ ยัญญวิธี และยัญญสูตร แล้วรับจ้างบูชายัญ เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินพราหมณ์เหล่านั้น
เมื่อใดผู้มีกำลังสามารถจะเลี้ยงดูมารดาบิดาได้ แต่ไม่เลี้ยงดูมารดาบิดาผู้แก่เฒ่าชรา เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินคนเหล่านั้น
อนึ่ง เมื่อใด ชนทั้งหลายจักกล่าวดูหมิ่นมารดาบิดาผู้แก่เฒ่าชราว่าเป็นคนโง่เง่า เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินคนเหล่านั้น
อนึ่ง เมื่อใด คนในโลกจะคบหาภรรยาของอาจารย์ ภรรยาเพื่อน ป้าและน้าเป็นภรรยา เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินคนเหล่านั้น
เมื่อใด พวกพราหมณ์จักถือโล่และดาบ คอยดักอยู่ที่ทางฆ่าคนชิงเอาทรัพย์ เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินพราหมณ์เหล่านั้น
เมื่อใด นักเลงหญิงทั้งหลายขัดสีผิวกายบำรุงร่างกายให้อ้วนพี ไม่รู้จักหาทรัพย์ ร่วมสังวาสกับหญิงหม้ายที่มีทรัพย์ ครั้นใช้สอยทรัพย์ของหญิงหม้ายนั้นหมดแล้ว ก็ทำลายมิตรภาพไปหาหญิงอื่นต่อไป เมื่อนั้นสุนัขดำตัวนี้จะหลุดไปกินนักเลงหญิงเหล่านั้น
เมื่อใด คนมีมารยาปกปิดโทษตน เปิดเผยโทษผู้อื่น คิดให้ทุกข์ผู้อื่น มีความคิดอย่างอสัตบุรุษอยู่ในโลก เมื่อนั้น สุนัขดำจะหลุดพ้นจากเชือก ๕ เส้น ไปกินคนเหล่านั้นทั้งหมด
ก็แหละครั้งตรัสอย่างนี้อล้ว ท้าวสักกะได้ตรัสว่า “มหาราช คนเหล่านี้มิใช่มิตรของเรา” แล้วทรงแสดง สุนัขทำเป็นอยากจะวิ่งไปกัดพวกอธรรมนั้นๆ ขณะนั้นมหาชนมีจิตหวาดกลัว ท้าวสักกะทำเป็นฉุดเชือกรั้งสุนัขไว้ แล้วละเพศนายพราน เหาะขึ้นไปในอากาศดังดวงอาทิตย์แรกขึ้นรุ่งเรืองอยู่ด้วยอานุภาพของพระองค์ แล้วตรัสว่า มหาราช เราคือท้าวสักกเทวราช มาเห็นด้วยว่าโลกนี้จักพินาศ เพราะเดี๋ยวนี้มหาชนพากันประมาทประพฤติอธรรม ตายไปๆ แออัดอยู่ในอบาย เทวโลกดุจว่างเปล่า ตั้งแต่นี้ไปเราจักรู้สิ่งที่ควรทำสำหรับผู้ไม่ประพฤติธรรม ท่านจงเป็นผู้ไม่ประมาทเถิดพระมหาราช แล้วทรงแสดงธรรมด้วยพระคาถาที่มีค่าตั้งร้อยสี่พระคาถา ให้มนุษย์ทั้งหลายตั้งอยู่ในธรรมและศีล ทำพระศาสนาที่เสื่อมโทรมให้สามารถเป็นไปได้อีกพันปี แล้วพามาตุลีเสด็จไปยังพิมานของพระองค์

นิทานชาดกเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
“อย่ามีชีวิตอยู่อย่างประมาท”

พุทธศาสนสุภาษิตประจำเรื่องนี้สอนให้รู้ว่า
อปฺปมาเทน สมฺปาเทถ
จงยังประโยชน์ให้สำเร็จ ด้วยความไม่ประมาท (๑๐/๑๔๘)

ที่มา : นิทานชาดกจากพระไตรปิฎก : พระเจ้า ๕๐๐ ชาติ ฉบับสมบูรณ์ จัดพิมพ์เผยแพร่ธรรมโดยธรรมสภา สถาบันบันลือธรรม