"น้ำชายาเสียง" ความรู้ทางจารีตประเพณีที่เกี่ยวข้องกับพุทธศาสนา

พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม
ภาพจาก : YouTube

น้ำชายาเสียง

น้ำชายาเสียง หมายถึง น้ำร้อนน้ำชาสำหรับถวายพระภิกษุดื่มแก้เสียงแห้ง มีที่มาจากการที่พระพิธีธรรมต้องสวดอย่างต่อเนื่องเป็นเวลานาน จึงทำให้เกิดอาการเสียงแหบแห้ง

การสวดพระพิธีธรรมจะสวดตามเวลาประจำในกำหนด ๑๐๐ วัน พร้อมกับมีการประโคมย่ำยาม ดังนี้

เวลา ๐๖.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และประโคมย่ำยาม

เวลา ๐๗.๐๐ น. พระพิธีธรรมรับพระราชทานฉันเช้า

เวลา ๐๙.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และประโคมย่ำยาม

เวลา ๑๑.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และรับพระราชทานฉันเพล

เวลา ๑๒.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และประโคมย่ำยาม

เวลา ๑๕.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และประโคมย่ำยาม

เวลา ๑๖.๐๐ น. ประโคมย่ำยาม

เวลา ๑๙.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม

เวลา ๒๑.๐๐ น. พระพิธีธรรมสวดพระอภิธรรม และประโคมย่ำยาม

ในอดีต เจ้าพนักงานผู้มีหน้าที่เกี่ยวข้อง อาทิ ฝ่ายสังฆการี จึงต้องจัดเตรียมน้ำถวาย ทั้งนี้อาจเป็นลักษณะน้ำผลไม้คั้น ๘ ชนิดที่พระสงฆ์ฉันได้ตามพระธรรมวินัย ที่เรียกว่า น้ำอัฏฐบาน หรือ อัฐบาน มีที่มาจากคำว่า อฏฺฐ (อัด – ถะ) แปลว่า แปด สมาสกับ คำว่า ปาน (ปา – นะ) แปลว่า น้ำ หรือเครื่องดื่ม หรือน้ำชุบาน หรือน้ำปานะ ถือเป็น ยามกาลิก คือ ของที่บริโภคได้ชั่วคราว คือพระภิกษุจะเก็บไว้ฉันได้เพียงภายในวันหนึ่งกับคืนหนึ่ง ได้แก่ น้ำมะม่วง (อมฺพปานํ) น้ำชมพู่ หรือน้ำผลหว้า (ชมฺพุปานํ) น้ำกล้วยมีเมล็ด (โจจปานํ) น้ำกล้วยไม่มีเมล็ด (โมจปานํ) น้ำผลมะซาง (มธุกปานํ) น้ำผลจันทน์ (มุทฺทิกาปานํ) หรือบางตำราว่าเป็นน้ำองุ่น น้ำเหง้าอุบล (สาลุกปานํ) คือ น้ำเหง้าบัว น้ำผลมะปราง หรือลิ้นจี่ (ผารุสกปานํ) นอกจากนี้ยังมีเอกสารบางแหล่งระบุถึงน้ำปานะที่แตกต่างออกไปอีก กลุ่มหนึ่ง คือ น้ำผลเล็บเหยี่ยว น้ำพุทราเล็ก น้ำพุทราใหญ่ น้ำเปรียง น้ำมัน (งา) น้ำนม น้ำยาคู และน้ำรส (ผักดอง)

เมื่อพิจารณาดูน้ำปานะทั้งหลายจะเห็นว่ามีสรรพคุณทางยาทั้งสิ้น เช่น ผลเล็บเหยี่ยว มีรสเปรี้ยวหวานฝาดเย็น แก้เสมหะ แก้ไอ ทำให้ชุ่มคอและเป็นยาระบาย ส่วนน้ำรส (ผักดอง) ช่วยเพิ่มประสิทธิภาพ ในการขับถ่าย ซึ่งเมื่อขับถ่ายได้ตามปกติก็จะทำให้เจ็บป่วยน้อยลง