ความเป็นมาของบทสวดมนต์ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร และเสียงสวด

ภาพจาก : dhammajak.net

ความเป็นมาของบทสวดมนต์ ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร
(ปฐมเทศนาของพระผู้มีพระภาค)

ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร คือ พระสูตรว่าด้วยการประกาศพระธรรมจักร ปรากฏในคัมภีร์มหาวรรค พระวินัยปิฎก และมหาวารวรรค สังยุตตนิกาย พระสุตตันตปิฎก พระผู้มีพระภาคทรงแสดงแก่ปัญญวัคคีย์ว่า ที่สุด ๒ ประการ คือ กามสุขัลลิกานุโยค กับอัตตกิลมถานุโยค เป็นสิ่งที่บรรพชิตไม่ควรเสพ ทรงแสดงมัชฌิมาปฏิปทา คือ มรรคมีองค์ ๘ ว่าควรเสพ ทรงแสดงอริยสัจ ๔ ประการ และญาณทัสสนะ มีวน ๓ รอบ มี ๑๒ อาการ ตรัสว่า ญาณทัสสนะของพระองค์ในเรื่องอริยสัจ ๔ ประการนี้ หมดจดดีแล้ว จึงทรงประกาศยืนยันการตรัสรู้ของพระองค์ เมื่อทรงแสดงธัมมจักกัปปวัตตนสูตรจบลง พระอัญญาโกณฑัญญะได้ดวงตาเห็นธรรม เป็นพระอริยบุคคล

ความเป็นมา

เมื่อพระพุทธองค์ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณแล้ว พระองค์ทรงเกิดความดำริว่า ธรรมะที่พระองค์ได้บรรลุแล้ว ยากนักที่หมู่สัตว์จะเข้าใจได้ หากพระองค์ทรงแสดงธรรมแต่ผู้อื่นไม่เข้าใจ ก็จะเป็นการเหนื่อยเปล่า ทำให้พระองค์ทรงท้อถอยในการแสดงธรรมโปรดหมู่สัตว์

ขณะนั้น ท้าวสหัมบดีพรหมได้ทูลอาราธนาให้พระองค์ทรงแสดงธรรมโปรดหมู่สัตว์เพื่อช่วยเหลือหมู่สัตว์ผู้ตกอยู่ในอำนาจแห่งกิเลสตันหา โดยเห็นว่ายังมีหมู่สัตว์ที่จะเข้าใจธรรมได้ พระพุทธองค์ทรงรับคำอาราธนาของท้าวสหัมบดีพรหม

พระพุทธองค์ทรงดำริว่า จะแสดงธรรมโปรดใครก่อน จากนั้นทรงดำริว่า จะแสดงธรรมโปรดอาฬารดาบส กาลามโคตร และอุททกดาบส รามบุตร ก่อน แต่ครั้นทรงทราบด้วยพระญาณว่า ท่านทั้งสองได้สิ้นชีพแล้วก่อนหน้านี้ ๗ วัน ต่อมา พระองค์ทรงระลึกถึงฤาษีปัญจวัคคีย์ที่เคยปรนนิบัติพระองค์มาก่อน

ต่อจากนั้น พระพุทธองค์ได้เสด็จไปกรุงพาราณสี และในระหว่างทางที่ทรงพระดำเนินไปนั้น ทรงพบอุปกาชีวก ครั้นสนทนาปราศรัยกันแล้ว พระองค์ได้เสด็จต่อไป ครั้นถึงป่าอิสิปตนมฤคทายวัน ซึ่งเป็นสถานที่ที่ปัญจวัคคีย์พำนักอยู่ ปัญจวัคคีย์แลเห็นพระพุทธองค์เสด็จมาแต่ไกล จึงได้นัดหมายกันว่า จะไม่กราบไหว้ ไม่ลุกรับ ไม่รับบาตรและจีวร แต่จะจัดอาสนะไว้ให้ แต่เมื่อพระพุทธองค์เสด็จมาถึง ปัญจวัคคีย์ได้ลืมข้อที่นัดหมายกันไว้นั้น ต่างพร้อมกันต้อนรับด้วยดีเหมือนดังแต่ก่อน

ครั้นพระพุทธองค์ประทับนั่งบนอาสนะแล้ว ตรัสบอกว่า พระองค์ได้ตรัสรู้อนุตตรสัมมาสัมโพธิญาณ จะแสดงธรรมที่ตรัสรู้ให้ฟัง ปัญจวัคคีย์ไม่เชื่อ ได้เรียกนามพระองค์และใช้คำว่า อาวุโส พระพุทธองค์ได้ตรัสห้ามไม่ให้ปัญจวัคคีย์เรียกนามของพระองค์ และใช้คำว่า อาวุโส แต่ปัญจวัคคีย์ได้กล่าวเช่นนั้นถึง ๓ ครั้ง พระพุทธองค์ตรัสเตือนสติว่า เคยไหมที่พระองค์ตรัสเช่นนี้มาก่อน ปัญจวัคคีย์ได้กราบทูลว่า ไม่เคยได้ฟังมาก่อน พระพุทธองค์ตรัสย้ำว่า พระองค์ทรงเป็นอรหันต์ตรัสรู้โดยชอบด้วยพระองค์เอง ขอให้จงตั้งใจฟังธรรมที่ตรัส ซึ่งเมื่อปฏิบัติตามแล้ว จะได้ประโยชน์อันยอดเยี่ยม

เมื่อพระพุทธองค์ทรงให้ปัญจวัคคีย์ยินยอม แล้วได้ตรัส ธัมมจักกัปปวัตตนสูตร

อนึ่ง บทสวดธัมมจักกัปปวัตนสูตรนี้ นิยมสวดในงานมงคลที่สำคัญ ๆ เช่น ทำบุญอายุครบ ๕ รอบ ๖๐ ปี ทำบุญอายุครบ ๖ รอบ ๗๒ ปี

ที่มา : วารสารสายตรงศาสนา ปีที่ ๙ ฉบับที่ ๑ หน้า ๕๗-๕๘ จัดพิมพ์เผยแพร่โดยกรมการศาสนา กระทรวงวัฒนธรรม