เทพศาสตราวุธในสี่พระกรของพระนารายณ์นั้นมีอะไรบ้าง?

ภาพจาก : www.myfirstbrain.com

เทพศาสตราวุธในสี่พระกรของพระนารายณ์

“อันนารายฯนั้นมีสี่หัตถา ทรงตรีคทาจักรสังข์
(ที่มา...คำกลอนเก่า)

พระวิษณุหรือพระนารายณ์ผู้รักษาโลก เป็นหนึ่งในเทพตรีมูรติผู้ยิ่งใหญ่ในศาสนาฮินดู มีพระชายาคือพระนางลักษมี เทพีแห่งโชคลาภ มีพญาครุฑเป็นพาหนะในภาวะปกติ

เมื่อโลกถูกทำลาย เรียกว่าสิ้นกัลป์ พระวิษณุจะบรรทมเหนือพญาอนันตนาคราชในเกษียรสมุทร ปกติรูปเคารพพระวิษณุจะเป็นเทพเศียรเดียว มีสี่กร ถือเทพศาสตราวุธหลายอย่าง แต่ที่พบเสมอคือ จักร สังข์ คทา และดอกบัว

จักรมีอีกชื่อวัชรนาถ หรือจักรสุทรรศน์ เป็นจักรที่พระเพลิงมอบให้เมื่อครั้งที่พระนารายณ์ไปช่วยให้พระเพลิงไปเสวยป่าฑณฑพตามปรารถนา

ตำนานบางเล่มเล่าต่างออกไป วิษณุสร้างจักรขึ้นเองจากรัศมีความร้อนของสุริยเทพ เป็นเครื่องหมายแทนดวงอาทิตย์ และวงโคจรรอบจักรวาล

สังข์เรียกอีกชื่อว่า ปาญจะชันยะ เดิมเป็นเปลือกหอยสังข์หุ้มกายปัญจชนอสูร ต่อมาถูกพระกฤษณะ อวตารปางหนึ่งของพระวิษณุตามไปสังหาร นำเปลือกหอยอสูรมาเป็นศาสตราวุธ
สังข์เป็นสัญลักษณ์ของน้ำ ชีวิต และความอุดมสมบูรณ์ ทั้งยังเป็นเครื่องเป่าประกาศขับไล่สิ่งชั่วร้าย

คทา เรียกอีกชื่อว่า เกาโมทก พระเพลิงมอบให้พร้อมจักรวัชรนาถ คทาบ่งบอกฐานะผู้คุ้มครองสร้างระเบียบ ลงโทษผู้ทำความชั่วร้าย โดยเฉพาะเหล่าอสูรซึ่งเป็นศัตรูกับเทพเจ้า

ดอกบัวคือสัญลักษณ์ของโลกและการสร้างโลก บางครั้งดอกบัวก็จะเป็นวัตถุรูปกลมๆ ในฝ่ามือ ซึ่งก็คือภู หมายถึงแผ่นดินอันเป็นสัญลักษณ์แทนโลกได้เช่นกัน

ตามเทวสถานฮินดู ทั้งในอินเดียและเอเชียอาคเนย์โบราณ รวมปราสาทหินในเขมร ไทย นิยมจำหลักภาพเล่าเรื่อง วิษณุอนัตศายิน ปัทมนาภิน หรือวิษณุบรรทมเหนืออนันตนาคราช บังเกิดดอกบัวผุดขึ้นจากพระนาภี

คัมภีร์ฮินดูหลายเล่มกล่าวถึง “นารายณ์บรรทมสินธุ์” ว่า เกิดขึ้นเมื่อครั้งโลกถูก (พระอิศวร) ทำลายจมอยู่ใต้น้ำ บรรดาเหล่าพระพรหมและฤาษีที่อยู่ในโลกเบื้องบนได้อ้อนวอนพระวิษณุให้สร้างขึ้นมาใหม่

พระวิษณุทำโยคะนิทรา บังเกิดดอกบัวทองดอกหนึ่งผุดขึ้นจากพระนาภี มีพระพรหมประทับอยู่บนนั้น และพระพรหมก็จะทำหน้าที่สร้างโลกและสรรพสิ่งต่างๆ ในโลกขึ้นมาอีกครั้ง

ข้อมูล : คอลัมน์ชักธงรบ "นารายณ์สี่กร" โดยกิเลน ประลองเชิง หน้า ๓ หนังสือพิมพ์ไทยรัฐ ฉบับประจำวันพฤหัสบดีที่ ๑๓ มุิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๖

ทับหลังนารายณ์บรรทมสินธุ์ ปราสาทหินพนมรุ้ง จ.บุรีรัมย์

"พระนารายณ์บรรทมสินธุ์ "
(Vishnu Anantasayin)
ภาพสลักที่ทับหลัง ชื่อ “นารายณ์บรรทมสินธุ์” หรือ “วิษณุอนันตศายินปัทมนาภิน”
แสดงภารกิจพระวิษณุเกี่ยวกับการกำเนิดของโลกและจักรวาล
พระวิษณุประทับนิทราตะแคงขวาบนพระยาอนันตนาคราชในเกษียรสมุทร (ทะเลน้ำนม)
หลังจากที่โลกถูกทำลายลงเมื่อสิ้นกัลป์
ทรงถือคฑา สังข์ และจักรไว้ในพระหัตถ์หน้าซ้าย พระหัตถ์หลังซ้ายและพระหัตถ์หลังด้านขวา ตามลำดับ
ส่วนพระหัตถ์หน้า ขวา รอบรับพระเศียรของพระองค์ ซึ่งทรงมงกุฏรูปกรวยกภณฑล กรองศอ และทรงผ้าจีบเป็นริ้ว
มีชายผ้ารูปหางปลาซ้อนกันอยู่ ๒ ชั้น ด้านหน้าคาดด้วยสายรัดพระองค์ มีอุบะขนาดสั้นห้อยประดับ
มีดอกบัวผุดขึ้นมาจากพระนาภี (สะดือ)
พระลักษมี (Lakshmi) พระชายา ประทับอยู่ที่เบื้องปลายพระบาท
มีพระพรหมผู้สร้างโลกและสรรพชีวิตประทับอยู่ด้วย