'ทำความดีเดี๋ยวมันหล่อเอง' หมอล็อต - น.สพ.ภัทรพล มณีอ่อน

'ทำความดีเดี๋ยวมันหล่อเอง' หมอล็อต - น.สพ.ภัทรพล มณีอ่อน

       เรื่อง : วรชัย รัตนดวงตา
       ภาพ : พาณุวัฒน์ เงินพจน์
       
       มีคนในเมืองใหญ่ตั้งคำถามขึ้นมาว่า
       เห็นข่าวช้างลงมากินพืชไร่ของชาวบ้านแล้วมันเกี่ยวอะไรกับเรา?
       ไฟในบ้านดับยังกระทบซะมากกว่า!
       
       ซึ่งนั่นก็จริง แต่มันเป็นความจริงเพียงแค่คืบทันทีเมื่อเราได้มานั่งพูดคุยกับชายหนุ่มที่เชื่อมข้อเท็จจริงของป่าและเมืองเข้าไว้ด้วยกัน
       
       หมอล็อต หรือนายสัตวแพทย์ภัทรพล มณีอ่อน คือนักอนุรักษ์และหมอรักษาสัตว์ป่าคนแรกของประเทศไทย ที่ทำงานเพื่อการรักษาสัตว์ป่ายังถิ่นอาศัยมานานกว่า 10 ปี บอกกับเราว่าป่ากับเมืองนั้นไม่เคยแยกจากกัน เพราะเรายังอยู่บนโลกใบเดียวกัน อะไรที่เกิดขึ้นในป่านั้นย่อมส่งผลกระทบต่อสังคมของมนุษย์ในเมืองทั้งสิ้น แต่เรามักจะไม่เห็นทันทีทันใดเพราะโครงข่ายแบบโดมิโนนี้มีขนาดมหึมามาก ซึ่งเมื่อโดมิโนตัวเล็กๆ ได้ล้มลง ตัวที่เหลือก็จะล้มตาม เพียงแต่ว่ากว่าเราจะรู้สึกตัวได้นั้นก็ต้องใช้ระยะเวลายาวนานหลายสิบปี ซึ่งทุกวันนี้เราได้สัมผัสแล้วกับภาวะโลกร้อนและการระบาดของโรคร้ายแรง

       ป่าและเมืองจึงไม่ใช่เรื่องไกลกัน พอๆ กับหัวใจไม่ไกลจากดวงตา เพียงแต่ว่าเรามองไม่เห็นเท่านั้นเอง แต่ที่น่ากลัวกว่าการมองไม่เห็นก็คือ ‘โลก’ ที่เรารุกรานเริ่มสะท้อนความร้ายกาจกลับมาแต่เราดันไม่รู้สึก

       ยังทันไหมที่จะกลับตัวกลับใจ? ยังทันไหมที่เราจะฟื้นฟู? และยังทันไหมที่เราจะสำนึกว่ามันคือเรื่องใกล้ตัว?
       ลุกจากโต๊ะทำงาน เก็บของใส่เป้มุ่งหน้าสู่เขาใหญ่ ไปนั่งคุยกับหมอล็อตกัน



  เมืองกับป่าเชื่อมโยงสัมพันธ์กันอย่างไร แล้ววันนี้มันมีความสำคัญแค่ไหนในแง่การอนุรักษ์

       ผมเพิ่งกลับมาจากกรุงเทพฯ ตอนที่อยู่กรุงเทพฯ มองซ้ายมองขวาก็จะเห็นคน แน่นอนมันคือโลกมนุษย์ เรามองเป็นโลกมนุษย์ แต่เพียง 2 ชั่วโมงกว่าๆ ที่เราเดินทางมาเขาใหญ่ เราจะเห็นนก เห็นลิง เห็นฝูงชะนี เห็นช้าง เห็นกระทิง เห็นวัวแดง เห็นงู เห็นต้นไม้ เห็นสิ่งมีชีวิตต่างๆ นานาชนิด เพราะฉะนั้นเราไม่ได้ออกไปดาวดวงอื่นนะ เรายังอยู่บนโลกใบนี้ สิ่งที่มันบอกเราเมื่อเข้ามาที่เขาใหญ่ก็คือ มันคือโลกของสิ่งมีชีวิต ไม่ใช่โลกมนุษย์
       
       เมื่อเราบอกว่าโลกนี้เป็นของมนุษย์ เราจะใช้ตัวเราเองเป็นศูนย์กลางของโลก คิดที่จะทำอะไรต่างๆ นานา มนุษย์อาจเป็นสิ่งมีชีวิตที่มีวิวัฒนาการสูงที่สุด เพราะคำว่ามนุษย์มาจากคำว่ามโนสนธิกับคำว่าอุษย์ ก็คือผู้ที่มีจิตใจสูงส่ง รู้จักใช้อย่างมีเหตุมีผล นั่นคือนิยามของมนุษย์ แต่ดูสิ่งที่มนุษย์ทำกับโลกใบนี้สิ การทำลายทรัพยากร การทำลายธรรมชาติ การเบียดเบียนคุกคาม การล่าสัตว์ป่า นั่นคือสิ่งที่นำมาสู่การสูญเสีย ซึ่งแน่นอนว่าสิ่งมีชีวิตสิ่งใดก็ตามที่อยู่บนโลกใบนี้มันเกี่ยวโยงเชื่อมต่อกัน ถ้าสิ่งใดสิ่งหนึ่งได้รับผลกระทบหรือสูญหายไปมันก็จะส่งผลเป็นลูกโซ่มาสู่สิ่งมีชีวิตอีกสิ่งหนึ่ง
       
       ณ เวลานี้เราต้องการให้สังคมรู้ว่านี่คือโลกของสิ่งมีชีวิตที่เรียกว่า Planet ไม่ใช่โลกมนุษย์ แล้วมันมีความเชื่อมโยงกันยังไง? เมื่อสักครู่นี้เราบอกแล้วว่าเราอยู่ในโลกเดียวกัน สิ่งแวดล้อมเดียวกัน เพราะฉะนั้นเมื่อสิ่งแวดล้อมมันเกิดการเปลี่ยนแปลง มันก็ย่อมส่งผลกระทบต่อทุกสิ่งที่อยู่ในโลก
       
       อย่างเมื่อวานนี้ (30 พ.ย. 2558) ท่านนายกฯ ท่านไปประชุมสภาพภูมิอากาศโลกที่มันสูงขึ้นจนมีความกังวลกันว่าถ้ามันสูงขึ้นเกิน 2 องศา เราจะหยุดยั้งไม่อยู่ เพราะว่าถ้ามันเตลิดไป 3 ไป 4 ไป 5 ไป 6 เราจะหยุดยั้งไม่ได้ แค่ 1 องศาเราก็สัมผัสได้แล้ว ตอนนี้มันกำลังไต่ไปถึง 2 ทุกประเทศในโลกเริ่มเห็นสอดคล้องร่วมกันเรื่องของคาร์บอนเครดิต (Carbon Credit ปริมาณก๊าซเรือนกระจกที่สามารถลดได้จากการดำเนินโครงการกลไกการพัฒนาที่สะอาด) เรื่องภาวะเรือนกระจก ทีนี้ก็ต้องมานั่งคุยกันว่าแต่ละประเทศจะลดลงได้กี่เปอร์เซ็นต์
       
       เรื่องภาวะเรือนกระจกนี่เราก็ได้ยินมานานมากพอสมควร ถามจริงๆ ว่าวันนี้เราเอามันอยู่ไหม

       เอาไม่อยู่แล้ว เขามีการแถลงมาว่าอุณหภูมิโลกหรือภาวะเรือนกระจกครั้งนี้มันสูงขึ้นเป็นประวัติการณ์ มันบ่งบอกว่าในบางพื้นที่ของโลกยังไม่ทำเรื่องนี้อย่างจริงจัง หรืออาจจะมีปัญหาอุปสรรค หรืออาจจะมองเรื่องการพัฒนาเป็นประเด็นแรกๆ มากกว่า เพราะฉะนั้นไม่ว่าคุณจะอยู่ประเทศไหน เล็กหรือใหญ่ ถ้าคุณไม่ให้ความร่วมมือ ผลกระทบมันก็ถึงกันแน่นอน เพราะอยู่ในเรือนกระจกเดียวกัน
       
       เราจะได้รับผลกระทบยังไง? มันก็ออกมาแล้วไงเรื่องของสภาพอากาศที่ไม่ตรงตามฤดูกาล ภัยธรรมชาติที่รุนแรงขึ้น มันบอกแล้วว่าโลกเปลี่ยนตั้งแต่ชั้นบรรยากาศจนมาถึงใต้ทะเลและพื้นดินตรงแกนโลกที่มีการเคลื่อนไหว นอกจากนั้นยังมีเรื่องของโรคระบาดโรคติดต่อ อย่าลืมว่าพอโลกเกิดการเปลี่ยนแปลง สิ่งมีชีวิตทุกอย่างมันก็เกิดการปรับตัวเองให้อยู่ได้สบายขึ้น เชื้อโรคโดยเฉพาะเชื้อไวรัสมันก็ปรับตัวให้อยู่รอดได้ แล้วมันยังมีความสามารถในการกลายพันธุ์ ซึ่งสิ่งที่ตามมาในการปรับตัวเพื่อการอยู่รอดก็คือศักยภาพในการก่อโรคจะรุนแรงขึ้น ฉะนั้นโอกาสที่มนุษย์จะติดต่อโรคก็ง่ายขึ้น



แล้วเชื้อโรคพวกนี้มันไปอยู่ที่ไหน ทำไมเราจึงค้นหามันก่อนและป้องกันมันไม่ได้

       ส่วนใหญ่โรคอุบัติใหม่หรือเชื้อโรคที่เกิดขึ้นใหม่ๆ จะอยู่ในสัตว์ป่า เพราะเป็นแหล่งรวมโรคอยู่แล้ว เพียงแต่ว่าเชื้อโรคเหล่านี้ไม่ทำให้สัตว์ป่าแสดงอาการเจ็บป่วยแต่อย่างใด พอมนุษย์ไปทำลายทรัพยากร ไปทำลายธรรมชาติ ไปล่าสัตว์ป่ามาบริโภคด้วยความเชื่อจึงทำให้เกิดช่องทาง การใช้ทรัพยากรที่ดินที่ไม่เหมาะสมไปถางป่าก็ทำให้สัตว์ป่ามันมาใกล้ชิดกับมนุษย์ พอเป็นแบบนี้เชื้อโรคก็เข้ามาสู่สัตว์เลี้ยงสู่คนก็ก่อให้เกิดการเจ็บป่วยล้มตาย แต่มันไม่ได้หยุดอยู่แค่นั้น เชื้อโรคมันสามารถติดจากสัตว์สู่คนแล้วมันก็จากคนสู่คนไปเรื่อยๆ กลายเป็นโรคติดต่อที่มันรุนแรง ธรรมชาติสร้างเชื้อโรคในสัตว์ป่าขึ้นมาเป็นเกราะป้องกันว่ามนุษย์อย่ามารุกล้ำ ถ้ารุกล้ำคุกคามคุณก็จะเจอเชื้อโรค ฉะนั้นเวลานี้ธรรมชาติกำลังคัดเลือกมนุษย์นะ ธรรมชาติกำลังคัดเลือกผู้ที่แข็งแรงเพื่อให้อยู่รอด คนที่จะอยู่รอดคือผู้ที่ต้องรู้จักปรับตัว เป็นการปรับตัวในการใช้ชีวิต ในเมื่อมนุษย์เอาชนะธรรมชาติไม่ได้ เราก็ต้องหาเครื่องมือมาต่อสู้กับธรรมชาติ นั่นก็คือธรรมชาติบำบัด เราต้องสร้างธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ให้มันคงอยู่ ที่มีอยู่แล้วก็รักษามันไว้ ตรงไหนที่เคยเป็นเคยมีเราก็ต้องฟื้นฟูเพิ่มจำนวนพื้นที่ป่าให้ได้ เขาให้ทางเลือกมาแล้วว่าอยากอยู่รอดก็ต้องเข้าหาธรรมชาติ คุณไม่ต้องไปหาเทคโนโลยีที่ยิ่งใหญ่หรอก แค่ย้อนกลับมา
       
       อีกหนทางรอดหนึ่งคือ เราคนไทยมีในหลวงซึ่งถือว่าเป็นเทวดาที่มีชีวิต ท่านมีกรอบแนวทางในการดำเนินชีวิตให้กับคนไทยอยู่แล้วในเรื่องปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง หนึ่งในปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงคือใช้อย่างพอเพียง แล้วก็ไม่ให้เกิดการทำลายเพิ่มเติม สิ่งสำคัญก็คือพระองค์ท่านจะเน้นย้ำเรื่องการปลูกพืชสมุนไพร ประเทศไทยมีสมุนไพรนานาชนิดในการรักษาโรค ในการดูแลสุขภาพให้ดี นั่นคือกุญแจแห่งการอยู่รอด สมุนไพรที่เราปลูกตามบ้านล้วนเป็นยาอายุวัฒนะทั้งสิ้น ผมเองกินฟ้าทะลายโจรเป็นประจำ โอกาสเจ็บป่วยมันก็น้อย เรามีของพวกนี้อยู่แล้ว
       
       ฟังๆ ดูสัตว์ป่าก็คือแหล่งรวมโรคดีๆ นี่เอง แต่ทำไมคนบางกลุ่มยังนิยมที่จะบริโภคมัน

       เราดันไปเชื่อกันผิดๆ ว่าเนื้อสัตว์ป่าคือแหล่งยาบำรุงกำลัง เวลาคุณกินเมนูสัตว์ป่าจะรู้สึกกระชุ่มกระชวย รู้สึกมีพลัง เลือดสูบฉีด ที่ไหนได้มันเกิดจากเครื่องเทศ ใส่เนื้อไก่เนื้อหมูมันก็สูบฉีดได้เหมือนกัน เนื้อสัตว์ป่ามันก็แค่แหล่งโปรตีนธรรมดา หรืออย่างความเชื่อเรื่องบำรุงกำลังทางเพศก็เหมือนกัน เสือผสมพันธุ์กันไม่กี่วินาทีแล้วคุณไปเอาตัวเดียวอันเดียวเขามากินจะช่วยอะไร ช้างแค่ 15 วินาทีก็หมดแรงแล้ว ส่วนใครที่ชอบกินเกล็ดลิ่น (ลิ่นคืออีกชื่อเรียกของตัวนิ่ม) มันก็ไม่ต่างอะไรกับกินเล็บ ใครอยากกินเกล็ดลิ่นก็ไปเรี่ยไรเล็บคนที่ตัดมากินก็ได้ เคราตินเหมือนกัน เลียงผาที่คนคิดว่าน้ำมันของมันจะช่วยรักษาอาการฟกช้ำดำเขียวอะไรต่างๆ ก็เหมือนกัน ผมรักษาเลียงผาที่ถูกทุบตีเดินขาหักมาเยอะแยะยังไม่เห็นว่ามันจะรักษาตัวเองได้เลย เพราะฉะนั้นทุกสิ่งทุกอย่างล้วนเกิดจากความเชื่อความเข้าใจที่คลาดเคลื่อนและผิดเพี้ยน แล้วที่สำคัญผิดกฎหมาย
       
       สัตว์ป่าตายหนึ่งตัวใช่ว่าจะหาใหม่ได้ บางคนคิดว่ามันยังมีเหลืออีก 200-300 ตัว แต่ในสายตาเรามองว่ามันคือพันธุกรรมดีที่หายไปเลยนะ มันคือความหลากหลายทางพันธุกรรม อย่างผมหายไปคนจะเอาใครมาทดแทนได้ไหม เรื่องรูปร่างหน้าตา ความสามารถ มันไม่เหมือนกัน ในขณะเดียวกันช้างป่าตายตัวหนึ่งจะเอาช้างบ้านไปปล่อยชดเชย มันแทนกันไม่ได้! ช้างป่าหนึ่งตัวมันทำหน้าที่บุกเบิกเส้นทางธรรมชาติ โน้มกิ่งไม้ข้างบนมาข้างล่างให้สัตว์ชนิดอื่นกินยอดไม้ กินอาหารแล้วอึออกมาก็ได้กระจายพันธุ์ไม้ ที่ไหนมีช้างที่นั่นมีป่า นี่เราคิดมูลค่าจากคุณประโยชน์ของช้างหนึ่งตัว เพราะฉะนั้นในแง่เศรษฐศาสตร์เขาบอกว่า มูลค่าของสัตว์ป่าให้คูณราคาตามท้องตลาด 17-20 เท่า สมมุติช้างบ้านเชือกหนึ่งราคา 1 ล้านบาท ถ้าเทียบราคาช้างป่าคือ 20 ล้าน เพราะเขาคิดจากคุณประโยชน์ของช้างป่าตัวหนึ่งที่มีคุณประโยชน์ต่อธรรมชาติ
       
       แล้วเราจะเดินคู่กันไปอย่างไร ระหว่างความศิวิไลซ์กับการอนุรักษ์

       เขาเรียก sustainable หรือการใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรรมชาติอย่างยั่งยืน คือมีการใช้แล้วก็มีการทดแทน มีการรักษา ทำให้เพิ่มขึ้น เราใช้วันนี้ลูกหลานเราก็ยังมีใช้ ซึ่งต่างจากอดีตที่เราใช้กันอย่างไม่บันยะบันยัง ใครกอบโกยได้ก่อนก็ได้ทรัพยากรมาก วันนี้เราต้องมาดูว่าเราใช้ได้แค่เท่าไหร่ เราไม่ได้ต่อต้านเรื่องการพัฒนา แต่มองเรื่องการอนุรักษ์ควบคู่ไปด้วย
       
       อีกเรื่องก็คือการปรับทัศนคติ ในอดีตบ้านใครมีงาช้างก็จะมองเป็นเรื่องเจ๋ง เปลี่ยนมุมมองได้ไหม ใครมีเยอะสนับสนุนให้ไปเก็บไว้ที่พิพิธภัณฑ์เป็นแหล่งเรียนรู้ซะ ในขณะที่ใครยังมีสิ่งเหล่านี้อยู่ในบ้านก็อย่าไปมองว่าเขาเจ๋ง จริงๆ มันเอาต์ไปแล้วกับการมีเขา มีงา มีซากสัตว์อยู่ในบ้าน อย่าไปยกย่องคนที่มีสิ่งเหล่านี้ เราควรจะชื่นชมบ้านที่ปลูกต้นไม้ไว้รอบบ้าน บ้านที่ปลูกพืชสวนครัวไว้กินตามหลักเศรษฐกิจพอเพียง เรื่องของการครอบครองซากสัตว์หรืออะไรที่ผิดกฎหมายต่างๆ การแก้ไขปัญหานี้ไม่ใช่เอากฎหมายไปจับคนที่มีอยู่แล้ว เราควรจะป้องกันคนที่จะมีใหม่ด้วยการปรับทัศนคติของคนในสังคม ใครมีซากสัตว์ป่าเป็นเรื่องที่เชย



ป่าในเมืองนี่จำเป็นแค่ไหน อย่างกรณีของบางกระเจ้าเองก็เริ่มๆ จะมีการพัฒนาที่ดินกันแล้ว

       ถ้าเรามีปอดที่ใหญ่เราก็วิ่งได้ไกลขึ้น ฉะนั้นการปลูกต้นไม้ในเมืองมันคือการเพิ่มความแข็งแรงให้กับปอด ต้นไม้ก็คือส่วนหนึ่งของตัวเราเอง มองให้เป็นตัวเรา นั่นคือปอดของเรา ถ้ามีมากขึ้นตัวเราเองได้ประโยชน์อยู่แล้ว ทั้งเรื่องการฟอกอากาศ เรื่องออกซิเจน เรื่องของความร่มรื่น ความสวยงาม ลองคิดดูว่าสถานที่หรือถนนไหนก็ตามที่จะพัฒนาให้เป็นแหล่งท่องเที่ยวหรือแหล่งดึงดูดเนี่ยยังไงก็ต้องมีต้นไม้มีดอกไม้ ฉะนั้นเรื่องเหล่านี้คนที่เกี่ยวข้องเขารู้ล่ะแต่เอาง่ายไว้ก่อน ถ้าละเอียดรอบคอบมากกว่านี้เราจะได้ประโยชน์เพิ่มขึ้นค่อนข้างมหาศาล
       
       ในกลุ่มคนที่มองเรื่องการพัฒนาที่ดินเขาก็จะบอกว่าไม่เป็นไร เดี๋ยวเราปลูกเพิ่มใหม่ได้ ถามจริงๆ ในความคิดหมอคิดว่ามันจะทันไหมกับภาวะโลกร้อนที่เราเผชิญอยู่

       เรื่องโลกร้อนมนุษย์เห็นผลแล้วว่าการทำลายธรรมชาติมันมีผลกระทบต่อมนุษย์ แน่นอนการทำลายมันเกิดขึ้นซึ่งใช้เวลาสั้น ส่วนการฟื้นฟูใช้เวลายาว การฟื้นฟูที่ใช้เวลายาวๆ เนี่ยมันเป็นไปได้ยากเพราะผลกระทบเราเกิดขึ้น ณ วันนี้แล้ว จึงไม่ใช่เรื่องแปลกอะไรเลยที่นานาประเทศจะขวนขวายหาดาวดวงใหม่ คือวันนี้ดาวดวงเดิมก็ยังพออยู่ได้ แต่อนาคตมันอยู่ไม่ได้แน่ๆ ทวีปอื่นเขาหาดาวดวงใหม่กันแล้ว แต่ทวีปเรายังทำลายกันอยู่เลย ฉะนั้นเรือโนอาห์ไม่ใช่สิ่งที่เป็นไปไม่ได้ ในอนาคตอาจจะมี แต่ว่าใครล่ะจะได้ไป ตอนนี้ธรรมชาติกำลังคัดเลือกเราด้วยโรคต่างๆ เรื่องภัยธรรมชาติ ถ้าวันหนึ่งเกิดวิกฤติขึ้นมาจนโลกเราอยู่ไม่ได้ มนุษย์ก็ต้องคัดเลือกกันเองแล้วว่าใครจะได้ไปอยู่ที่ใหม่
       
       ในฐานะคนเมือง เราจะมีวิธีช่วยดูแลธรรมชาติกันยังไงบ้าง

       เริ่มจากตัวเราเองในชีวิตประจำวันนี่แหละ ใช้น้ำอย่างประหยัด อย่างตัวผมก็ไม่รีดเสื้อ ใส่เสื้อยับๆ เพื่อประหยัดไฟ เรามองภายนอกแต่งตัวเนี้ยบเรียบหรูใช่ว่าจะเป็นคนดีเสมอไป เรามาสร้างเทรนด์ใส่เสื้อยับกันดีกว่า เพราะเวลาเรารีดผ้าคนรีดก็ร้อน พอร้อนก็เปิดแอร์รีดผ้าอีก แค่คุณเสียเวลาสลัดผ้าตากหน่อยมันก็เรียบแล้ว

 แล้วห้ามเดินห้างไหม? เดินเลย เพราะมันเป็นการสร้างความสบายให้กับตัวคุณเอง มันเป็นกิจกรรมของมนุษย์อยู่แล้ว อย่าไปสุดโต่ง ขอให้มีสติ ตอนนี้ทุกคนรู้ว่าความเปลี่ยนแปลงมันเกิดจากอะไร ทุกคนรู้แต่ไม่ปรับตัว เราไม่อยู่ในสถานะผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับสิ่งที่เกิดขึ้น แนวทางของเราแค่พูดเขาก็อาจจะไม่อิน ต้องดึงเขาเข้ามาสัมผัส ให้เขาเป็นผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย อย่างสมมุติผมกำลังรณรงค์เรื่องขยะในอุทยาน เราบอกว่าอย่าทิ้งขยะในอุทยานนะ สัตว์ป่ามากินแล้วจะไม่ดี คนก็บอกว่าทิ้งให้ถูกที่ก็พอมั้ง แต่พอขยะมันเยอะๆ เข้าก็ขนทิ้งไม่ทัน สัตว์ป่าก็ไปคุ้ยกิน ฉะนั้นเราต้องเอาคนเหล่านี้มาสัมผัส อย่างเช่นเห็นลิงตัวนี้ไหมที่คนเอาอาหารมาให้เมื่อ 15 นาทีที่แล้ว แต่ปัจจุบันมันถูกรถชนตายเพราะคนให้เขาคิดว่าทำบุญ แต่สำหรับลิงกลับเรียนรู้ว่าเมื่ออยู่ข้างถนน คนก็จอดรถเอาขนมให้กิน พอได้กินติดใจรสชาติ มันก็เรียนรู้ต่อว่าถ้ากระโดดขวางรถ รถจะหยุดแล้วมีคนเอาอาหารให้ มันเริ่มต้นจากการทำบุญแต่ท้ายสุดก็เป็นบาป เราต้องพาคนเหล่านี้มาดูมาสัมผัส อย่างเราผ่าท้องกวางก็ชี้ให้เขาเห็นเลยว่าในท้องมันมีถุงพลาสติกอัดอยู่เต็มเลย เมื่อคนเหล่านี้มาเห็นก็จะเกิดการกลั่นกรอง การปรับทัศนคติด้วยตัวเขาเอง แล้วมันจะกลายเป็นข้อมูลนำเสนอต่อคนอื่นๆ ดังนั้นหน้าที่ของเราก็ต้องเป็นคนสื่อความหมายของธรรมชาติ โจทย์คือเราจะทำยังไงให้คนเหล่านี้รู้ได้มาก เราต้องสร้างฮีโร่ขึ้นมา ทุกคนเป็นฮีโร่ได้ ให้เขาไปขยายในวงของเขา เราเรียกว่าฮีโร่แชร์ลูกโซ่



หน้าที่ของหมอนอกจากอยู่ในป่าแล้ว ยังเห็นออกไปทำงานเรื่องกำหนดนโยบายและแผนด้วย เป็นยังไงมายังไงถึงไปทำได้

       คือเมื่อก่อนผู้ปฏิบัติกับผู้กำหนดกรอบทำงานแบบต่างคนต่างทำ มันเลยเกิดการผิดเพี้ยน แต่ ณ เวลานี้ผู้ใหญ่ก็มองว่ามันควรจะเชื่อมโยงกัน แล้วผมเองในฐานะสัตวแพทย์ที่เข้ามาทำงานอนุรักษ์ เราก็เป็นจิ๊กซอว์ตัวหนึ่งที่เข้ามาเติมเต็มงานอนุรักษ์ แต่หลักๆ ก็จะเป็นเจ้าหน้าที่ที่จบวนศาสตร์ จบป่าไม้ เจ้าหน้าที่ที่ทำงานในเขตอุทยาน เมื่อเรามาทำงานกับพวกเขาก็เห็นว่าเขาเหล่านั้นเสียสละมาก แต่ด้วยความที่เขาทำงานในพื้นที่ก็มีโอกาสค่อนข้างน้อยที่จะถ่ายทอดข้อเท็จจริง เมื่อเรามีโอกาสมาทำงานในเชิงนโยบายก็เอาข้อเท็จจริงเหล่านี้ไปบอกเล่า
       
       ตอนผมทำงานตอนแรกไม่มีใครเชื่อเพราะสิ่งที่เราทำมันไม่เคยเกิดขึ้นบนโลกใบนี้ ไม่เคยเกิดขึ้นในประเทศไทย ช้างบาดเจ็บ กระทิงบาดเจ็บ คุณจะเข้าไปรักษาเขาในป่ายังไง เขาก็คิดกันว่าอะไรที่ไม่เคยเห็นคือทำไม่ได้ แต่ในมุมมองของเราคืออะไรที่ไม่เคยทำไม่ได้หมายความว่าทำไม่ได้ ตอนนั้นวิชาชีพเดียวกันกับผมก็ยังคิดว่าทำได้เหรอ ซึ่งจริงๆ เราจะหยุดทำก็ได้เพื่อรักษาชีวิตตัวเองไว้ แต่ถ้าเรามองในฐานะตัวแทนวิชาชีพ เวลานั้นมันจึงไม่ใช่เวลาการทำงานของไอ้ล็อต แต่เป็นการทำงานของสัตวแพทย์ไทย เอาวะ! เป็นนักมวยขึ้นเวทีต้องชก จะโดนน็อก จะโดนหามนั่นอีกเรื่องหนึ่ง เมื่อเรานึกว่าเป็นตัวแทนวิชาชีพเราจะมีความรอบคอบมุ่งมั่น หาทีมที่ปรึกษา การทำงานตอนแรกเราจะทำอย่างเดียว ภาพที่ออกมามันก็จะเห็นภาพการทำงาน ดีบ้างไม่ดีบ้างเราก็เต็มที่กับมันแล้ว เมื่อสังคมเห็นว่าหมอล็อตทำเต็มที่เขาก็คิดกันเองว่ามีอะไรจะช่วยได้บ้าง เพราะในการทำงานตอนแรกๆ นั้นผมไม่มานั่งพูดหรอกว่าไม่มีเครื่องมืออะไรเลย ต้องไปเดินขอยาอะไรต่างๆ นานา เราจะพูดอย่างนั้นก็ได้ แต่มันเหมือนการถุยน้ำลายรดหลังคาบ้านตัวเองหรือเปล่า เพราะฉะนั้นเราจะบอกว่าเราทำเต็มที่แล้วครับตามสภาพความพร้อมที่เรามี การทำงานมันมีข้อจำกัดมากมายมหาศาล เพราะฉะนั้นเราคือ practitioner ไม่ใช่ perfectionist เมื่อเขาเห็นภาพการทำงานก็จะเห็นเลยว่าต้องสนับสนุนอะไร จากเดิมที่เราพูดแล้วไม่เชื่อ แต่จากที่เราสร้างภาพให้เกิดขึ้น สร้างข้อเท็จจริงให้เกิดขึ้น ให้สังคมได้ความรู้ความเข้าใจ
       
       เมื่อเป็นที่ปรึกษากรรมาธิการอยู่ในรัฐสภา เป็นนักวิชาการผู้ชำนาญการ เราก็เอาภาพถ่ายข้อเท็จจริงทั้งภาพนิ่งและวีดิโอให้ผู้ใหญ่เขาดู อย่าลืมว่าสังคม ณ เวลานี้การดับเบิ้ลเช็กมันทำได้ง่าย รู้เลยว่าใครจริงหรือไม่จริง

       สมัยผมทำงานแรกๆ จะเห็นเลยว่าหน่วยงานรัฐและเอ็นจีโอจะเป็นไม้เบื่อไม้เมากันตลอด แต่เวลานี้เป็นยุคใหม่ ทั้งสองฝั่งมาประสานกัน เมื่อรัฐมีข้อจำกัดด้านไหนเอ็นจีโอก็เข้ามาช่วยกัน เพราะเป้าหมายก็คือเป้าหมายเดียวกันคือบูรณาการใหม่ของการอนุรักษ์ ในขณะเดียวกันความเกรงใจมันก็ไม่ใช่เพิ่มมากขึ้นนะ หากเนื้อหาใดไม่สอดคล้องก็โต้แย้งกันได้ ฉะนั้นการอนุรักษ์ตอนนี้สนุกมาก
       
       เรื่องระเบียบ เรื่องการจัดการพื้นที่อนุรักษ์ของเรา ตอนนี้มีคุณภาพอยู่ในระดับไหนของโลก

       เมื่อวันก่อนผมไปบรรยายก็ถูกตั้งคำถามมาว่า ทำไมบ้านเราระเบียบการเข้าเขตอนุรักษ์แย่มาก ผมก็ตอบว่าในแง่การจัดการของเรานั้นดีที่สุดในโลก เพราะว่าทรัพยากร สิ่งแวดล้อม ระบบนิเวศไม่เหมือนที่อื่น การจัดการจึงไปเทียบที่อื่นไม่ได้ เอาระบบที่อื่นมาจัดการทั้งหมดไม่ได้ กฎระเบียบที่วางไว้ในประเทศไทยมันดีอยู่แล้ว แต่ที่มันแตกต่างจากที่อื่นเลยคืออะไรรู้ไหม คือสำนึกของคนที่มาเที่ยว นักท่องเที่ยวต่างชาติเขาไม่ทิ้งขยะสักชิ้น เขาเก็บแล้วเอาลงไปทิ้งข้างล่าง เขามีสำนึก จนคนเราเองไปโทษว่าต้องมีกฎหมายเข้มงวด จริงๆ แล้วมันอยู่ที่สำนึกเท่านั้นเอง แล้วการจะกระตุ้นสำนึกให้เห็นพ้องและเข้าใจ เราทำให้เขารู้ไม่พอ ต้องให้เขามาสัมผัส
       
       ทีนี้การเข้าถึงคนมันมีหลายกลุ่มมาก การเปลี่ยนมุมมองการไปยืนอยู่ในสมองเขามันไม่พอ มันต้องนั่งในหัวใจเขาให้ได้ นั่นก็คือการเป็นพวกเดียวกัน เช่น ผมอยากรณรงค์กับนักปั่นจักรยาน เราก็เป็นนักปั่นไปกับเขา ทำยังไงให้วินวินกันทั้งคู่ คนมาเขาใหญ่ก็ได้ เราก็มีกิจกรรมเก็บขยะ ทำโป่ง ถางต้นสาบเสือ ทำฝาย เป็นการตอบแทนธรรมชาติ อย่างอยากจะเข้าถึงกลุ่มไบค์เกอร์ผมก็เป็นไบค์เกอร์บ้าง หามอเตอร์ไซค์มาขี่เลย เราจะได้คุยภาษาเดียวกัน เปิดอกคุยมันก็ง่าย เพราะกิจกรรมของไบค์เกอร์มันส่งผลต่อการอนุรักษ์จริง ดังนั้นเราก็ต้องหากรอบที่เหมาะสมให้กับเขา ไม่ใช่รถเสียงดังก็ห้าม อย่าลืมนะครับว่าการใช้ประโยชน์อย่างชาญฉลาดคือการมีสิทธิขั้นพื้นฐานเท่าเทียมกันในการเข้าถึงธรรมชาติ แล้วกรอบต้องเป็นยังไง เช่น อย่าขับเร็วเกิน 60 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เสียงท่อต้องไม่ดังเกิน 95 เดซิเบล เราก็สร้างกฎระเบียบกติกากัน ตอนยังไม่เข้าเขตอนุรักษ์วัดแล้วเสียงไม่เกิน แต่รวมกลุ่มแล้วเกินทำยังไง เราก็ให้เขาไปทำการบ้านมา เขาก็บอกว่าไม่เร่งรอบ ไม่เบิ้ลเครื่อง ไม่ขี่รวมกลุ่ม นี่เป็นกฎที่เขาสร้างขึ้นมาเอง เป็นการแสดงจิตสำนึกของตัวเขาเอง เราก็เสริมเขาว่านานๆ คุณมาในอุทยานทีนั่นคือโอกาสดีที่ได้หายใจได้ฟอกปอด หากคุณขับช้าๆ นั่นคือการได้หายใจนานๆ ได้ฟอกปอดนานๆ เป็นข้อดีว่าทำไมต้องขับช้าๆ เมื่อต้องอยู่ในเขตอุทยาน นี่คือความใจกว้าง เมื่อกลุ่มนี้ทำได้ก็จะมีการส่งต่อความรู้ไปยังกลุ่มอื่นๆ อีก คนเหล่านี้ทำงานแทนเราทั้งนั้น เรามีหน้าที่สร้างฮีโร่ อย่างที่บอกเราไม่ได้เป็นจุดศูนย์รวม แต่เราเป็นจุดเริ่มต้น
       
       อย่างกรณีของพระ พระมาธุดงค์เป็นการรบกวนสัตว์ป่าหรือไม่ พระเองเมื่ออยู่ในป่าก็ถูกทำร้าย บางครั้งการเอาอาหารไปให้สัตว์ที่ชายป่า เมื่อสัตว์ป่าลงมากินมันติดใจก็ลงไปพื้นที่ชาวบ้าน ชาวบ้านก็เดือดร้อน นายพรานก็ไม่ต้องล่าไกลแล้ว เราก็ต้องไปจับพระ พระก็บอกว่าอาตมาทำบุญ ทำแล้วสัตว์ป่ามากินแล้วมีความสุข เพราะฉะนั้นศัตรูในการทำงานของพวกเราคือความปรารถนาดีนะ แต่มันเป็นความปรารถนาดีที่ผิดเพี้ยน เวลาเราไปคุยกับพระ พระก็บอกว่าไม่ต้องมาสอนอาตมาหรอก พูดอย่างนี้แล้วทำยังไงล่ะ เราก็บวชสิครับเพื่อเป็นพวกกับเขา แล้วก็ตั้งข้อกำหนดกันออกมาว่าหลักการให้อาหารสัตว์ป่าทำยังไง
       
       การให้อาหารสัตว์ป่าโดยตรงมันผิดธรรมชาติ ผิดพฤติกรรม เพราะเราไม่ได้ให้อาหารที่เป็นธรรมชาติของป่า ดังนั้นสิ่งที่ถูกต้องคือการสร้างครัวให้กับเขา สร้างอาหารให้ไปกินเอง สร้างแหล่งอาหารกับให้อาหารมันคนละอย่างกันนะ เพราะฉะนั้นกลยุทธ์คือสิ่งที่ใครก็เลียนแบบไม่ได้ ทุกสิ่งทุกอย่างที่เราทำมันจะเป็นภาพออกมาให้สังคมเห็น ผู้ใหญ่เห็นก็จะเกิดการสนับสนุนกลับมา

     

10 กว่าปีในการทำงานด้านอนุรักษ์ อะไรคือข้อดีที่เกิดขึ้นทั้งตัวหมอและสังคมรอบข้าง

       สำหรับผม ผมได้เป็นข้าราชการ คำคำนี้หลายๆ คนอาจจะไม่ได้ให้ความสำคัญหรือรู้สึกอะไรมากนัก แต่ผมในฐานะที่เป็นประชาชนคนหนึ่งที่มีความจงรักภักดี การเป็นข้าราชการก็คือผู้ทำงานต่างพระเนตรพระกรรณของพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว นั่นคือมงคลชีวิตของคนไทยคนหนึ่งที่ได้ทำงานเพื่อประเทศชาติ นั่นคือความภูมิใจสูงสุดเหนือสิ่งอื่นใดแล้ว ฉะนั้นข้าราชการก็คือมีหน้าที่บริการประชาชน พอเราเป็นตรงนี้เรายิ่งต้องเข้าถึงประชาชนให้มาก เพราะภาษีที่เขาจ่ายมามันคือค่าตอบแทนเรา เกียรติยศชื่อเสียงมันเป็นแค่รอยยิ้มที่มุมปาก แต่มันไม่ได้ทำให้สิ่งแวดล้อมดีขึ้น
       
      สังคมได้อะไร? ได้ความตระหนัก ได้ความรับรู้ ได้รู้สึกว่าเขามีส่วนได้ส่วนเสียอย่างแท้จริง เมื่อเป็นเช่นนั้นก็ต้องมาประคับประคอง ป้องกัน และแก้ไข เราเป็นแค่คนที่ประชาชนเขาจ้างมา เราเป็นสัตวแพทย์รับจ้างที่ทำงานให้กับประชาชนทั้งประเทศ แต่ถามว่าความฝันสูงสุดในชีวิตคืออะไร เราแค่อยากเป็นผู้นำครอบครัวที่อบอุ่น เราคิดว่ามันเป็นสิ่งที่บ่งบอกตัวตนของเราได้ดีที่สุดว่าเราคือคนธรรมดา สังคมอาจจะมองว่าหมอล็อตเป็นฮีโร่ แต่รู้ไหมว่าทุกสิ่งทุกอย่างที่เราทำมันคือหน้าที่ที่เราต้องทำให้สำเร็จ ตอนเข้าป่าถามว่าคิดอะไรอยู่ เราคิดแต่ว่าทำให้เสร็จแล้วเราจะได้กลับบ้าน คำว่ากลับบ้านมีความหมายกับเราและลูกน้องมาก เมื่อเสร็จภารกิจแล้วเราขับรถไปส่งลูกน้องที่บ้าน เราได้เห็นลูกเมียของเขายืนรออยู่หน้าบ้าน ลูกวิ่งมาหาพ่อ ภาพเหล่านั้นมันเป็นภาพที่ประทับใจในฐานะที่เราเป็นหัวหน้าทีม เราพาเขาไปเสี่ยงชีวิตกับสัตว์ป่าแล้วก็พาเขามาส่งบ้านได้มันเป็นอะไรที่มีความสุขมาก ส่วนเราก็กลับไปใช้ชีวิตชายหนุ่มโสดในเมือง
       
       ภาพตรงนี้เราอยากให้เขาเห็นให้ชัด ให้เขาเห็นว่าเราอยู่ในเมืองได้ ไปปั่นจักรยาน ไปดูหนัง หรือแฮงก์เอาต์กับเพื่อนได้ มันไม่ใช่ว่าคนที่มาทำงานด้านนี้ต้องตัดส่วนอื่นๆ ของชีวิตไปเลย มันไม่ใช่! ต้องมานอนในป่าใบไม้ปิดไข่ใบเดียวเดินไปเดินมา มันไม่ใช่! คุณสามารถบาลานซ์ชีวิตได้ ใช้ชีวิตปกติได้ สิ่งที่เราทำคือทำโดยหน้าที่ บางคนอาจจะมองว่าผมรัก ผมไม่รักนะ ผมอยากใส่สูทผูกไทขับ BMW หรูๆ รับสาวไปกินข้าว หรือเป็นเพลย์บอยกันไป แต่เป็นอย่างนั้นสังคมไม่ได้ประโยชน์ ฉะนั้นคนเราอาจจะไม่จำเป็นต้องเป็นในสิ่งที่เราชอบหรือเรารักก็ได้ แต่ควรจะเป็นในสิ่งที่สังคมได้ประโยชน์ ถ้าสังคมดีตัวเราก็ดี ถ้าสังคมแย่ตัวเราก็แย่
       
       ในเมื่อเราไม่ได้รักยังทำได้ขนาดนี้ แล้วถ้าคนที่รักมาทำแบบเรามันต้องดีกว่าสิ ถ้าใครรักมาทำเลย เพราะสังคมจะได้ประโยชน์จากสิ่งที่เราทำ
       
       ฮีโร่ของหมอคือใคร

       ตัวผมเองนี่แหละครับ เพราะว่าทุกครั้งที่เราส่องกระจกเราเห็นฮีโร่ทุกวัน ฮีโร่มันไม่ได้เป็นอมตะนะ มันตายได้ เป๋ได้ เพี้ยนได้ ฉะนั้นในการที่เรามองตัวเองว่าเป็นฮีโร่ทุกวันนั่นคือการเตือนสติตัวเราเอง ว่าอย่าไปเคลิ้มไปเหลิงไปเพี้ยนไปหลงกับสิ่งที่เราได้มา ฮีโร่ที่เรามองอยู่ในกระจกคือคนที่ต้องรับผิดชอบต่อหน้าที่ บางคนถามว่าทำไมหมอล็อตไม่เป็นดารา เพราะเราไม่อยากให้สังคมมองเราผิดเพี้ยนไป เราอยากให้มองแค่ว่าคือสัตวแพทย์ ให้ชัดตรงนั้น บางคนมาชวนไปเล่นเกมโชว์ มันไม่ใช่ เพราะฉะนั้นฮีโร่ที่เราเห็นทุกวันคือตัวเราที่ต้องเตือนตัวเองอยู่ทุกวันว่าเราเป็นใคร เราทำอะไร มาจากไหน ผมเป็นหมอก็จะเป็นหมออยู่ต่อไป ตายไปก็ยังมีตำแหน่งนำหน้าชื่อเราว่านายสัตวแพทย์



  เมื่อไหร่ที่คิดจะวางมือจากการเป็นสัตวแพทย์สัตว์ป่า
       ผมคือสัตวแพทย์มืออาชีพ ผมจะทำงานนี้ไปเรื่อยๆ และอย่าลืมว่าผมถือไมโครโฟนจับปากกาก็รักษาสัตว์ได้ เมื่อเราเป็นสัตวแพทย์มืออาชีพมันก็จะติดตัวเราไปตลอด เพื่อนๆ ถามว่าเมื่อก่อนดูก๊อกแก๊ก แต่หลังๆ ทำไมเท่ เราก็บอกว่าทำความดีสิ หน้าตาเราก็เหมือนเดิมไม่ได้ทำอะไรมา สิ่งที่เพิ่มเติมคือทำความดีเดี๋ยวมันหล่อเอง อยากหล่อก็ทำความดี หน้าที่มันดูดีกว่าหน้าตา หน้าตาหล่อตามอายุขัย แต่ความดีมันหล่ออมตะ ตายยังหล่อ (หัวเราะ)
       
       ความภูมิใจในฐานะลูกผู้ชายสำหรับเรามี 3 สิ่งที่ต้องทำ 1.รับใช้ชาติ 2.สืบทอดพระพุทธศาสนา 3.ดูแลผู้หญิงที่เรารักให้ดีที่สุด สองอย่างแรกเราทำแล้ว ถามว่าวันนี้ทำไมยังไม่มีแฟน? นั่นเพราะเราไม่ใช่คนเจ้าชู้ บุคลิกอาจจะทะเล้นแอบหล่อ แต่ผมไม่เจ้าชู้นะ แล้วให้เกียรติผู้หญิงด้วย อย่าลืมนะครับว่าทำงานกับสัตว์ป่าถ้าใจคุณไม่บริสุทธิ์คุณทำไม่ได้ เคยมีคนมาแข่งกับผม เขาเข้าถึงตัวสัตว์ยังไม่ได้เลยแต่ทำไมสัตว์เขาให้ผมเข้าไปรักษาได้ ตอนนั้นที่มีข่าวหมอล็อตเดินนำช้างตกมันเข้าป่า ช้างเขาไม่รู้หรอกครับว่าเราเป็นสัตวแพทย์ แต่เจตนาของเรานั่นแหละมันสื่อออกมาเอง สัตว์ป่าเขารับรู้ได้ ตอนแรกเราก็ไม่เชื่อ แต่หลายครั้งมันก็ทำให้เราเชื่อไปเอง เวลาที่ผมจะรักษาช้างเราก็ยกมือไหว้ สิ่งเหล่านี้มันทำให้เราเป็นตัวการันตีว่าเราต้องไม่ผิดศีล ต้องมีคุณธรรมจริยธรรม ถ้าเราไปมีเรื่องชู้สาวมันก็ทำให้ตัวเราไม่บริสุทธิ์
       
       หลายคนอาจจะมองว่าหมอล็อตน่าจะชอบผู้หญิงที่ชอบป่าเขาลำเนาไพร แต่จริงๆ แล้วเราต้องการผู้หญิงในเมืองเลย เป็นคุณหนู เป็นเวิร์กกิ้งวูแมนเลย เพร

“ผมไม่ใช่ฮีโร่..ผมแค่คนธรรมดา” ล็อต-ภัทรพล หมอสัตว์ป่าคนแรกของไทย!




       “เราเองก็ไม่อยากพูดว่าเรามาสร้างความเปลี่ยนแปลง แต่สิ่งที่คนรอบนอกเขามอง เขามองอย่างนั้น แต่ถ้าถามตัวเราเองเราเข้ามาเพื่อมาเติมเต็ม เราอาจจะเป็นจิกซอร์ตัวหนึ่ง หรืออาจเป็นตัวสุดท้ายที่มาเติมเต็มงานอนุรักษ์ มาสนับสนุนงานของคนเหล่านี้”
      
       “หมอล็อต-ภัทรพล มณีอ่อน” สัตวแพทย์สัตว์ป่าประจำกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืชคนแรกของไทย ผู้บุกเบิกวงการสัตวแพทย์ไทยให้ขับเคลื่อนไปในวิถีทางที่ควรเป็น ท่ามกลางเสียงครวญของสรรพสัตว์และหยาดน้ำตาจากธรรมชาติ เขาคือตัวแทนผู้กล้าหาญเพื่อสื่อความหมายเหล่านั้น ทว่า การก้าวเท้ารับหน้าที่หมอรักษาสัตว์ป่าที่มีคนไทยทั้งประเทศเป็นเจ้าของ ถือเป็นความท้าทายที่เขาต้องเผชิญ. .
      
       “ความเปลี่ยนแปลงที่มันเกิดขึ้นคือ กรมป่าไม้ กรมอุทยานเป็นหน่วยงานด้านอนุรักษ์ที่ 100 กว่าปี ไม่มีสัตวแพทย์ ซึ่งตอนนี้เกิดการยอมรับในบทบาทของวิชาชีพสัตวแพทย์กับงานอนุรักษ์” หรือนี่อาจจะเป็นผลผลิตของสิ่งที่เขาได้ลงแรงลงใจต่อสู้เพื่อสัตว์ป่าและธรรมชาติมาเป็นเวลากว่า 10 ปีกันแน่ !?
        
      
       50/50 ชีวิตป่า-เมือง
      
       “ขณะที่เรากำลังซีเรียสกับการทำงานอยู่หน้าจอคอม นั่นคือเรากำลังใช้พลังไป พลังเรากำลังจะหมดกับการใช้สมอง แรงกายต้องคิดต้องทำ แต่ถ้าเราเลือกสภาพแวดล้อมที่ดี มันจะเป็นตัวคอยทดแทนพลังงานที่เราเสียไปได้ตลอดเวลา”
      
        หมอล็อต-ภัทรพล เปรยให้ฟังหลังสิ้นคำถามที่ใครหลายคนต่างสงสัยว่า เหตุใดผู้ชายคนนี้ถึงมีบุคลิกมาดเท่ ชอบลุย และรักการทำกิจกรรม บ้างชอบออกนอกสถานที่อยู่บ่อยครั้ง สิ่งหนึ่งที่สามารถอธิบายคำตอบของคำถามได้ดีนั่นคือ การใช้ธรรมชาติบำบัดและให้สิ่งแวดล้อมเป็นตัวช่วยในการทดแทนสิ่งที่เสียไป
      
        “เสียงนก สายลมที่พัดผ่าน ธรรมชาติ นั่งทำงานหน้าจอคอมเมื่อยตาก็ไปมองต้นไม้ มันคือสิ่งที่ทดแทนเราได้ตลอดเวลา อย่าลืมว่าเราคือสิ่งหนึ่งในสังคม ถ้าเราได้เห็นความเป็นไปของสังคม เห็นความเปลี่ยนแปลง ความเคลื่อนไหว บางครั้งการเห็นคนที่เราคิดว่าชีวิตเราลำบาก มันเหนื่อย มันท้อ แต่เรามายืนในสังคมและหันมองรอบๆ มันมีคนลำบากกว่าเรา มันมีคนที่แย่กว่าเราอีกเยอะ”





       ไม่เพียงให้ธรรมชาติเป็นตัวถ่ายเทพลังงานดีๆ ให้แก่มนุษย์เท่านั้น การออกไปมองโลกนอกหน้าต่าง ยังทำให้คนเราเห็นสิ่งต่างๆ ที่เป็นไปอีกมาก ทุกสิ่งย่อมมีส่วนในการสร้างแรงผลักดันให้เราอยู่เสมอ ชีวิตคนก็เช่นกัน มีคนอีกมากที่เหน็ดเหนื่อยและลำบากกว่าอยู่ข้างนอกนั่น นี่คือสิ่งที่หมอล็อตพยายามอธิบายได้ให้เข้าใจ
      
        “มีคนที่เขาถือถุงรอขึ้นรถเมล์ ในขณะที่เรานั่งรถผ่านไป เป้าหมายในชีวิตเขา เขาจะไปที่ไหน เขาจะไปบ้านเขาจะต่อวินมอไซด์ ฝนจะตก น้ำจะท่วม หรือเขาต้องไปที่ไหนต่อหรือเปล่า แต่เรายังอยู่ในรถยังมีแอร์ ยังขับไปถึงบ้านได้ ยังไม่โดนแดดไม่โดนลม

        เพราะฉะนั้นในการสร้างพลังให้กับตัวเองให้รู้สึกดี เราพยายามเอาสิ่งแวดล้อม ไม่ว่าจะเป็นสิ่งแวดล้อมที่อยู่ในชุมชนเมือง สิ่งแวดล้อมที่อยู่ในธรรมชาติ เราเอาสิ่งเหล่านี้เป็นตัวปรับสมดุลความรู้สึกและชีวิตของเรา”
      
        จากที่เห็นคงคิดว่าหมอล็อตใช้ชีวิตส่วนใหญ่ในป่าเป็นแน่แท้ เพราะด้วยหน้าที่-การงาน ซึ่งถูกพันธนาการให้ต้องเกี่ยวข้องกับป่าดงพงไพรอยู่เสมอ ความจริงแล้วการใช้ชีวิตระหว่างในป่ากับในเมืองของคุณหมอมาดเท่วัดเป็นเปอร์เซ็นต์เทียบเท่าครึ่งต่อครึ่ง
        
        “เมื่อไหร่ที่เรารู้สึกท้อ ต้องการพลัง พื้นฐานของชีวิตเราก็คือธรรมชาติ เราต้องใช้ธรรมชาติบำบัด ในขณะเดียวกันพอธรรมชาติบำบัดเราได้แล้ว แน่นอนโลก-สังคมมันต้องหมุนไป เราต้องกลับมาสู่สังคมเมืองและก้าวไปให้ทันกับสิ่งที่มันหมุนไป ไม่ใช่ว่าชีวิตเราจะอยู่ในป่าอย่างเดียว จนเราลืมความเป็นในเมือง เราจะลืมฟันเฟืองในการขับเคลื่อนของสังคมมนุษย์ไม่ได้ เพราะงั้นชีวิตเรา 50/50 อยู่ในป่ากับในเมือง”



 “GIVE & SHARE” หมอสัตว์ป่าคนแรกของไทย !
      
        ระยะเวลากว่า 10 ปีได้ที่เขาทุ่มเทแรงกาย-แรงใจให้กับงานอนุรักษ์ฯ หากจะเรียกว่าเขาคือผู้บุกเบิกคนสำคัญของวงการสัตวแพทย์สัตว์ป่าไทยคงต้องเป็นเช่นนั้น เพราะเขาคือหมอสัตว์ป่าคนแรกของไทยที่สร้างความเปลี่ยนแปลงครั้งยิ่งใหญ่นี้ แต่แรงขับเคลื่อนจะสำเร็จไม่ได้หากขาดผู้ริเริ่มในการผลักดันที่ทำให้ประเทศไทยมีสัตวแพทย์สัตว์ป่าถึงทุกวันนี้
      
       “การที่ประเทศไทยมีสัตวแพทย์สัตว์ป่าถึงทุกวันนี้ได้นั้น เริ่มต้นจากการผลักดันของท่าน ปลัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ท่าน เกษมสันต์ จิณณวาโส ซึ่ง 10 กว่าปีที่แล้วท่านผลักดันการทำงานของสัตวแพทย์ในกรมอุทยานเอง
      
        ในฐานะที่ท่านเป็นรองอธิบดีฯ ท่านมีมุมมอง มีแนวความคิดค่อนข้างชัดเจน ท่านเห็นว่ามันมีความจำเป็นและท่านก็ผลักดันมันในทุกยุคทุกสมัย ณ เวลานี้ถือว่าท่านเป็นผู้มีคุณูปการมากกับวงการสัตวแพทย์ไทย”
      
        ย้อนกลับไปเมื่อ 10 ปีก่อน จากบัณฑิตหนุ่มไฟแรงจากคณะสัตวแพทย์ เดินทางมุ่งหน้าสู่อ้อมอกบ้านเกิดจังหวัดสุรินทร์เพื่อเป็นหมอรักษาช้าง ทว่า เพื่อนในรุ่นคนอื่นๆ ต่างดำเนินตามวิถีทางของคนเป็นหมอสัตว์ บ้างเปิดคลีนิค ทำธุรกิจส่วนตัวเกี่ยวกับการรักษาสัตว์ และเป็นหมอตามโรงพยาบาลต่างๆ แต่เขากลับเป็นลูกจ้างธรรมดาในหน่วยงานรัฐฯ เท่านั้น
      
       “จบมาใหม่ๆ เราไปเป็นหมอรักษาช้างอยู่ที่บ้านจังหวัดสุรินทร์ เป็นหมอรักษาช้างเลี้ยงทั่วไป ส่วนเพื่อนๆ เราหลายๆ คนไปเป็นหมออยู่บริษัท เปิดธุรกิจส่วนตัว เปิดคลีนิค อยู่โรงพยาบาล รายได้ก็จะสูง ส่วนเราเองมาอยู่ที่หน่วยงานของกรมปศุสัตว์ สถาบันวิจัยและบริการสุขภาพช้างแห่งชาติที่สุรินทร์เป็นลูกจ้างธรรมดา แต่อย่างน้อยก็ได้อยู่กับพ่อแม่ และตัวเราเองก็ชอบช้าง”





       เขาเล่าต่อไปถึงความจริงของสังคมที่คนส่วนใหญ่เรียนจบมา มักมองหาหนทางเพื่อตอบแทนสิ่งที่ตัวเองได้ร่ำเรียนมาด้วยความเหนื่อยยาก โดยเฉพาะกับอาชีพหมอที่แน่นอนว่ากว่าจะประสบความสำเร็จจากรั้วมหา'ลัย ใช้เวลามากกว่า 5 ปี นั่นจึงเป็นเหตุผลที่คนส่วนมากมุ่งหน้าทำในสิ่งที่เขาคาดหวังจะได้รับจากสังคม
        
        ในขณะที่สังคมกลับมองว่า คนเหล่านั้นจะสร้างประโยชน์และให้อะไรกับสังคมได้บ้าง และนี่คือมุมมองความคิดของคุณหมอที่ทำให้ทีมงานเห็นด้วยอย่างปฏิเสธไม่ได้

         “ด้วยความเป็นหมอ บัณฑิตจบใหม่จะคิดอยู่เสมอว่าความยากลำบาก ความทุ่มเท เสียสละของการเรียนกว่าจะจบหมอได้ มันหนักหนาสากันมาก เขาจะได้อะไรจากสังคมบ้าง เขาเลยมุ่งหน้าไปทำในสิ่งที่เขาคิดว่าเขาควรจะได้กับสิ่งที่เขาสูญเสียไป แต่ในขณะเดียวกันสังคมกลับมองหมอหรือมองบัณฑิตว่าคนที่จบมาจะให้อะไรกับสังคมบ้าง”
      
        จากที่ได้ทำงานในฐานะหมอรักษาช้างในจังหวัดสุรินทร์ ทำให้เขาเองได้รู้ถึงปัญหาที่เกิดขึ้นระหว่างคนกับสัตว์ เช่นเดียวกับการรักษาช้างเจ็บป่วยที่เข้ามาในแต่ละวัน ซึ่งแท้จริงแล้วปัญหาช้างคงเป็นเรื่องของคุณภาพชีวิตของช้างและควาญช้างเสียมากกว่า นั่นจึงเป็นจุดเริ่มต้นการเป็นตัวแทนสื่อความหมายเหล่านั้น
        
        “ด้วยความที่ซึมซับถ่ายทอดปัญหาต่างๆ ของชาวบ้านและควาญช้าง เราเลยคิดว่าการรักษาช้างวันหนึ่งๆ มันไม่จบ รักษาตัวนี้หาย อีกวันตัวนี้ก็เจ็บ วนเวียนแบบนี้ตลอด ทั้งๆ ที่ปัญหาช้างจริงๆ มันน่าจะเป็นเรื่องของคุณภาพชีวิตของช้างและควาญช้าง พอเราซึมซับข้อมูลเหล่านี้มามากๆ เราเลยคิดว่าเราน่าจะเป็นคนสื่อความหมายในระดับนโยบาย เพื่อนำไปสู่การแก้ปัญหาในภาพรวม”



        ด้วยความตั้งใจที่จะแก้ไขปัญหาช้างไทยและเป็นผู้สื่อปัญหาเหล่านั้นให้สังคมได้รับรู้ เขาจึงถูกคัดเลือกให้เข้าร่วมคณะในรัฐสภาให้เป็นหนึ่งในผู้ขับเคลื่อนวงการช้างไทย การก้าวเท้าเข้ามาทำหน้าที่ตรงนี้ทำให้ชีวิตเขาเปลี่ยนไปจากเดิม
        
        “พอทำงานได้ 8 เดือน ปรากฏว่าทางคณะกรรมธิการสิ่งแวดล้อมของวุฒิสภาเขาก็ตั้งคณะอนุฯ ขึ้นมา เพื่อทำการศึกษาและแก้ไขปัญหาช้างเลี้ยงและช้างป่าในประเทศไทยโดยเฉพาะ ได้เชิญให้เข้าร่วมในคณะ ชีวิตก็เปลี่ยนเลยจากใส่กางเกงขาสั้น รองเท้าผ้าใบ ใส่เสื้อกล้ามไปรักษาช้าง จนมาใส่สูท ผูกไทด์อยู่รัฐสภา”
      
      'ฮีโร่' ไม่ได้มีแค่ 'คนเดียว'
      
       “เขามองว่าเราคือฮีโร่ เนื่องจากงานของเรามันอยู่ในป่า มันต้องลุย ต้องบู๊ ภาพสะท้อนของสังคมกับตัวเราคือการเสียสละทุ่มเท แท้จริงแล้วเราไม่ใช่คนเสียสละทุ่มเท” สิ้นเสียงบอกเล่าจากหมอรักษาสัตว์ป่าที่ใครหลายคนต่างเชื่อว่า เขาคือผู้พิทักษ์วงการสัตว์ป่าไทยและนักอนุรักษ์ธรรมชาติจากภาพภายนอกที่ถูกตัดสินว่าเป็นเช่นนั้น
      
        การทำงานที่เกี่ยวข้องกับสัตว์ไม่ใช่เรื่องง่าย ไม่ว่าสัตว์แพทย์ที่รักษาสัตว์ตามคลีนิคในเมือง หรือสัตวแพทย์สัตว์ป่าเช่นหมอล็อต แม้ว่าหลายคนอาจมองว่าการรักษาสัตว์ที่มีเจ้าของน่าจะยุ่งยากมากกว่า เพราะมีเรื่องของคนมาเกี่ยวข้อง ทว่า การรักษาสัตว์ป่าในพื้นที่ป่าจริงๆ คือความยากที่ไม่อาจอธิบายได้ เพราะสัตว์ป่าเหล่านั้นมีเจ้าของคือคนไทยทั้งประเทศ
      
        “เรารักษาสัตว์ แน่นอนว่าหมอทั่วไปรักษาสัตว์ต้องมีค่าตอบแทน แต่งานเรารักษาสัตว์ไม่มีค่าตอบแทน เรามีเงินเดือน ซึ่งเงินเดือนที่เราได้มาคือ ประชาชนทุกคนเสียภาษี ส่วนสัตว์ป่าที่เรารักษาในป่าคนไทยคือเจ้าของทั้งประเทศ
        
         การทำงานกับสัตว์เลี้ยงก็จะมีหมอ มีเจ้าของสัตว์ และสัตว์ หรือบางทีทำงานกับสัตว์เลี้ยงที่มีคนมาเกี่ยวข้องมันก็จะปวดหัว บางคนจะคิดว่าดีแล้วที่ทำงานกับสัตว์ป่าไม่ต้องเจอคน แต่พอเราไปทำงานกับสัตว์ป่าจริงๆ ซึ่งเจ้าของคือคนทั้งประเทศ มันวุ่นวายกว่าอีก”






        แน่นอนเมื่อเป็นงานที่เกี่ยวข้องกับสัตว์ป่าที่มีเจ้าของคือคนทั้งประเทศ ผลของการคาดหวังในผลงานย่อมทะยานสูงตามไปด้วย หมอล็อตขยายความให้ฟังต่อถึงแรงกดดันที่สังคมคาดหวังไว้ว่าต้องการให้สมบูรณ์แบบที่สุด ทว่า เขาอาจเป็นเพียงหมอธรรมดาคนหนึ่งเท่านั้น แต่ด้วยสถานการณ์ต่างๆ ที่เข้ามาเป็นบททดสอบเขาจึงต้องทำมันออกมาให้ดีที่สุด
      
        “การทำงานเราทำงานกับสัตว์ป่าในป่า สังคมอยากให้เราเป็นเพอร์เฟสชันนิส ต้องเพอร์เฟคทุกอย่าง ต้องดีที่สุด ต้องดีพร้อมทุกอย่าง แต่ข้อจำกัดในการทำงาน คุณไม่มีไฟฟ้า คุณไม่มีอาคาร ไม่มีโรงพยาบาล สัตว์ป่าบาดเจ็บมักจะโผล่ให้คุณเห็น
        
        แต่การรักษาจะไม่เกิดขึ้นถ้าคุณตามหาคนไข้ไม่เจอ ในการทำงานเราไม่สามารถเป็นเพอร์เฟสชันนิสได้ เราเป็นแค่เพียงแพคทิสชันเนอร์ แต่ในสถานการณ์ที่เราต้องทำงานตรงนั้น ทำยังไงเราถึงจะเป็นแพคทิสชันเนอร์ที่ดีได้”
      
        มันคงเป็นความท้าทายที่ต้องเผชิญในทุกๆ วันตลอดระยะเวลาการทำหน้าที่ตรงนี้ การใช้ไหวพริบ การประสานงาน และความเป็นทีมเวิร์ค ล้วนมีผลช่วยให้ภารกิจต่างๆ ลุล่วงไปได้ด้วยดี หมอล็อตยังเปรยให้ฟังแกมตลกอีกว่าการเป็นหมอสัตว์ป่าไม่ใช่เป็นแค่หมอ แต่ต้องประยุกต์เอาอาชีพหลายๆ อาชีพมารวมกันด้วย
        
       “นี่คือความท้าทายในการทำงาน การใช้ไหวพริบ การใช้ปฏิธานในการทำงาน การประสานงาน การใช้สิ่งรอบตัวในป่าเป็นตัวสนับสนุนช่วยในการปฏิบัติภารกิจ การเป็นหมอสัตว์ป่าคนเราเอง เราต้องเป็นมากกว่าสัตวแพทย์ ต้องเป็นทั้งนักจิตวิทยา นักศิลปกรรมศาสตร์ นักนิติศาสตร์ นักรัฐศาสตร์ นักกีฬา เป็นทุกนักที่มากกว่าสัตวแพทย์” (ยิ้ม)




      ย้อนกลับไปคำถามที่ว่าคนไทยส่วนมากพร้อมใจกันมอบเสื้อเกราะให้หมอล็อตในฐานะฮีโร่ผู้พิทักษ์สัตว์ป่าไปเสียแล้ว ภาพลักษณ์ขาลุย ขาบู๊ ช่วยเหลือดูแลรักษาสัตว์ป่า อาจทำให้หลายคนยกย่องว่าเขาคือพระเอกของเรื่องนี้ ซึ่งตัวหมอล็อตเองออกปากกับทีมงานตลอดการสัมภาษณ์ว่า 'ผมไม่ใช่ฮีโร่' และนี่คือคำอธิบายถึงประโยคข้างต้นนี้
      
       “ในอดีตเราจะมองว่าฮีโร่จะต้องมีหนึ่งเดียว แต่เดี๋ยวนี้ทุกคนดูหนังก็รู้แล้วว่ามันมี 'The adventure' ฮีโร่ต้องมีหลายคน สังคมต้องการฮีโร่ แต่สังคมไม่ได้มีข้อกำหนดอะไรว่าจะต้องมีฮีโร่แค่คนเดียว เพราะฉะนั้นถ้ามันมีฮีโร่มากกว่าหนึ่ง

        แน่นอนประสิทธิภาพมันก็เพิ่มมากขึ้นอยู่แล้ว ขณะเดียวกันศัตรูใหม่ๆ ผู้ต่อสู้ใหม่ๆ มันก็เพิ่มขึ้นและทวีความเข้มแข็งมากขึ้น เราจึงต้องการฮีโร่ที่มีหลากหลายที่มีมากมาย เราคือดิแอดเวนเจอร์ เราถนัดด้านไหน เราต้องไปร่วมมือกับใคร และค่อยไปสู้กับมัน”
      
      “นักบาส-สิงห์นักปั่น” นี่แหละชีวิตนอกป่า!
      
        การใช้ชีวิตนอกป่าของหมอล็อตเป็นอย่างไรน่ะหรือ? สังเกตจากบุคลิกภายนอกแล้ว แน่นอนว่ากิจกรรมที่เขาชื่นชอบคงหนีไม่พ้นการเล่นกีฬา ซึ่งกีฬาที่หมอล็อตให้ความสนใจมาตั้งแต่ช่วงชั้นมัธยมปลายคือ กีฬาบาสเก็ตบอล ถึงแม้ปัจจุบันอายุจะมากขึ้นแต่พละกำลัง ความแข็งแกร่งไม่เคยลดลงตามเวลาที่เปลี่ยนแปลงไป
      
        “ส่วนตัวเราเองก็มีพรรคพวก มีเพื่อนๆ และมันจะมีทัวร์นาเมนท์แข่งก็จะชวนกันไปแข่ง มันจะมีรุ่นประชาชนทั่วไป รุ่นอายุ 35 ปีขึ้นไป ซึ่งถ้ามอง 35 ปี บางคนอาจจะคิดว่าแก่ แต่ที่ไหนได้เวลาเล่นจริงๆ รุ่น 35 ปี เล่นยากกว่ารุ่นประชาชนอีก
        
         เพราะรุ่น 35 ปีเป็นรุ่นที่แต่ละคนเพาะบ่มประสบการณ์มาตลอดชีวิตการเล่นบาส เก๋า เก่ง แต่ข้อด้อยคือแรงก็จะไม่ฟิตเหมือนรุ่นประชาชนทั่วไป เวลาเล่นจริงๆ พวก 35 ปี เป็นพวกไม่ยอมรับว่าตัวเองแก่ ไม่ยอมแพ้ เพราะงั้นในอดีตเคยวิ่ง เคยเหาะได้ยังไง ปัจจุบันก็คิดว่าต้องทำให้ได้ เวลาแข่งจริงๆ พวกนี้จัดเต็ม ไม่ยอมแก่กัน” (หัวเราะ)






         นอกเหนือกีฬาบาสเก็ตบอลที่หมอล็อตให้ความสนใจแล้ว อีกหนึ่งกิจกรรมที่เขาเผยให้ทีมงานฟังว่า เพิ่งเริ่มสนใจช่วงหลังมานี้ ซึ่งเป็นผลมาจากการต้องทำงานในป่า จึงทำให้ต้องใช้ภาหนะที่เป็นมิตรกับสัตว์ป่าตามไปด้วย การเลือกใช้จักรยานจึงเป็นการลดมลพิษทางเสียงได้ดี รวมถึงช่วยในเรื่องสุขภาพด้วย
      
       “การปั่นจักรยานสนใจช่วงหลัง เพราะว่าเราทำงานในพื้นที่ธรรมชาติ เวลาที่เราเดินทางในพื้นที่เหล่านี้ เสียงมันมีผลต่อสัตว์ป่าพอสมควร เพราะในป่าคือบ้านของสัตว์ป่า และหูสัตว์ป่าจะได้ยินเสียงรถยนต์ เสียงมอเตอร์ไซด์ได้ไวมาก ถ้าเกิดตกใจวิ่งหนี วิ่งชนกัน เกิดอุบัติเหตุตามมา แต่ถ้าใช้จักรยานมันก็ลดมลพิษทางเสียงได้เป็นอย่างดี”
      
        หมอล็อตยังเล่าต่อไปว่าการปั่นจักรยานคือตัวช่วยเรื่องการเจ็บข้อเข่าได้ดีทีเดียว ยิ่งเป็นคนชอบเล่นกีฬาบาสเก็ตบอลแล้วด้วย การปั่นจักรยานถือเป็นการช่วยรักษาสภาพเข่าและกล้ามเนื้อได้อีกทาง ซึ่งตอนนี้อุทยานในหลายๆ ที่ได้ดำเนินการเพิ่มเลนจักรยานสำหรับนักท่องเที่ยวเพื่อส่งเสริมการท่องเที่ยวด้วยเช่นเดียวกัน
      
       “ในขณะเดียวกันจักรยานคือ ตัวออกกำลังกายที่ดี พอเราอายุเท่านี้เราแข่งกีฬาเล่นบาสใช้เข่าเยอะ จักรยานคือตัวรักษาสภาพเข่า สภาพกล้ามเนื้อของเราได้ค่อนข้างดี และด้วยความที่โอกาสเราเอื้ออำนวย ในกรมอุทยานแห่งชาติถนนก็ดี ตอนนี้กรมอุทยานกำหนดให้หลายๆ อุทยานทำเลนจักรยานให้นักท่องเที่ยวมาปั่นพักผ่อนหย่อนใจ เป็นการท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์อีกวิถีหนึ่ง”
      
        การเข้าร่วมกิจกรรมการปั่นของสิงห์นักปั่นมาดเท่คนนี้มีด้วยกันหลายโครงการ หนึ่งในโครงการที่เขาเองยกตัวอย่างให้ทีมงานฟังคือ กลุ่มปั่นจักรยาน Bike Finder คือการท่องเที่ยวเพื่อสร้างสรรค์ และยังเป็นกลุ่มที่นักปั่นให้ความสนใจเป็นจำนวนมากอีกด้วย






  
       “เรามีกลุ่มปั่นจักรยาน Bike Finder การท่องเที่ยวเพื่อสร้างสรรค์ ตอนนี้ในพื้นที่อนุรักษ์หลายๆ ที่มีนักปั่นจักรยานมาปั่นกันเยอะมาก ซึ่งเวลาเรามาปั่นทุกคนมีความสุข อย่างเวลาไปปั่นที่เขาใหญ่ มีคำถามขึ้นมาว่าคุณได้อะไรจากเขาใหญ่เยอะ แต่เขาใหญ่ได้อะไรจากคุณ ทั้งเรื่องของขยะ การให้อาหารสัตว์ป่า การส่งเสียงดัง”
      
        จากคำถามที่ถูกเอ่ยขึ้นมา นำไปสู่คำตอบที่ว่าแล้วธรรมชาติจะได้อะไรจากนักท่องเที่ยวเหล่านี้บ้าง ในฐานะที่เราเป็นผู้แสวงหาความสุขสงบจากธรรมชาติ แล้วการตอบแทนจะเป็นไปในรูปแบบใด กลุ่ม Bike Finder จึงเป็นผู้ริเริ่มจัดกิจกรรมให้นักปั่นทำกิจกรรมร่วมกับธรรมชาติได้อย่างไม่มีฝ่ายใดเสียเปรียบกันและกัน
      
       “พอเราพูดแบบนี้ออกไปมันมีการสะท้อนกลับมาว่า แล้วเราจะช่วยอะไรเขาใหญ่ได้บ้าง ในฐานะที่เรามาแล้วเราก็ได้ ทำยังไงให้เราวิน-วินทั้งคู่ เราเลยมาจัดกิจกรรมให้นักปั่นสามารถช่วยเหลือธรรมชาติและสัตว์ป่าไปในตัวได้ด้วย เช่น ปั่นจักรยานไปทำโป่ง ไปปลูกพืชให้สัตว์ป่า ไปทำแหล่งทุ่งหญ้า ไปทำฝาย เพราะฉะนั้นกลุ่ม Bike Finder จะเป็นกลุ่มกิจกรรมแรกที่เข้ามา แล้วมีการจัดกิจกรรมเสริมสำหรับนักปั่นจักรยานด้วย”



เรื่องโดย พิมพรรณ มีชัยศรี
       ขอบคุณภาพประกอบจากเฟซบุค Patarapol Lotter Maneeorn

จาก http://astv.mobi/AHqoIcw





หมอล็อต ไม่ใช่พระเอกคนเดียว

เป็นสัตวแพทย์สัตว์ป่าที่คนรู้จักทั่วบ้านทั่วเมือง เรื่องในป่า คุณรู้จักเขาดี แต่เรื่องชีวิตบางมุม คุณอาจไม่รู้...

บางทีการเป็นบุคคลสาธารณะ ก็มีทั้งข้อดีและข้อเสีย เหมือนเช่น หมอล็อต-ภัทรพล มณีอ่อน นายสัตวแพทย์สัตว์ป่า ประจำกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช เป็นทั้งเซเลบและบุคคลสาธารณะ

ถ้ามองในแง่ดี เขาใช้โอกาส ทำให้สังคมเข้าใจปัญหาสัตว์ป่ามากยิ่งขึ้น แต่ถ้ามองในแง่ร้าย คนที่ไม่รู้จักตัวตนที่แท้จริงของเขา ก็พูดไปเรื่อย อาทิ กระล่อน มีลูกมีเมียแล้ว เป็นคนรักสัตว์ ฯลฯ

หมอล็อต บอกว่า เขาไม่ได้รักสัตว์อะไรมากมาย แค่ทำตามหน้าที่ และลงมือทำจริงจัง

เพราะเขานั่นแหละ ที่ทำให้คนในสังคมเข้าใจธรรมชาติของช้างป่ามากขึ้น และทำให้คนเห็นความสำคัญของสัตวแพทย์สัตว์ป่า ได้รู้ว่า ไม่ง่ายเลยที่สัตวแพทย์จะทำงานในป่า

สัตวแพทย์สัตว์ป่าคนนี้ เป็นทั้งนักกีฬา อาจารย์พิเศษในมหาวิทยาลัย วิทยากรให้ความรู้ ทุกเรื่องที่เขาทำ สามารถเชื่อมร้อยเข้าด้วยกัน ไม่เช่นนั้นในปัจจุบันสัตวแพทย์สัตว์ป่า คงไม่เพิ่มขึ้นเป็นหลักสิบ

ภัทรพลเริ่มจากเป็นหมอรักษาช้างบ้าน จากนั้นหันมาทำงานในออฟฟิค เป็นหนึ่งในคณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม วุฒิสภา จนทนเสียงร้องของช้างไม่ไหว จึงสลัดสูทไปลุยในป่า เป็นหมอรักษาสัตว์ป่า ว่างจากการรักษาสัตว์ป่า ก็ไปบรรยายให้ความรู้เรื่องสัตว์ป่าและธรรมชาติ รวมถึงทำงานวิจัย

อะไรทำให้คุณผูกพันกับธรรมชาติ

ผมเป็นคนสุรินทร์ ตอนเด็กๆ พ่อผมย้ายไปอยู่นครศรีธรรมราช ซึ่งภูมิประเทศคนละเรื่อง พอมาอยู่ภาคใต้ มีทะเลและน้ำตก พ่อผมพาไปแคมปิ้งตั้งแต่เด็กๆ ทำให้ผมผูกพันกับธรรมชาติ พอมาเรียนมัธยม เราเห็นความแตกต่าง ก็เลยชอบธรรมชาติ และช่วงฝึกงานเป็นสัตวแพทย์ ผมจะฝึกงานคนเดียว ปกติสัตวแพทย์จะฝึกงานเป็นกลุ่ม เพราะเมื่อเรียนจบแล้ว เราต้องเป็นหมอคนเดียว ไม่มีเพื่อนช่วยเหมือนฝึกงาน ตอนนั้นผมก็แบ็คแพ็คไปตามชุมชนที่ติดกับป่า รักษาสัตว์ตามบ้าน


การฝึกงานคนเดียวได้เรียนรู้อะไรเพิ่มเติม

เราต้องเผชิญกับคำถามของคนในชุมชน ต้องทำการบ้าน ถ้าเรื่องไหน เรารู้ เราตอบ แต่ถ้าไม่รู้ ผมขอเวลาไปค้น ทำแบบนี้ เมื่อจบเป็นหมอแล้ว สังคมจะให้ความเชื่อถือ แต่ตัวหมอเองจะรู้จริงหรือไม่ คนเป็นหมอก็รู้อยู่แก่ใจ


มุ่งมั่นที่จะเป็นสัตวแพทย์ที่รู้จริง ?

มันเป็นจรรยาบรรณและสำนึก มันเกิดขึ้นตอนที่เราต้องตอบคำถาม เพราะตอนจบใหม่ ๆ ผมเป็นหมอรักษาช้างบ้าน ผมต้องตอบคำถามเจ้าของช้างและควาญช้าง ถ้าสิ่งที่เราบอกไป มันไม่ใช่ ไม่จริง ไม่เป็นอย่างที่คนคาดหวัง ก็คงไม่ดีนัก โดยธรรมชาติ หมอทุกคนต้องรู้จริงอยู่แล้ว เพราะเกี่ยวกับความเป็นความตาย และเมื่อเราตกอยู่ในฐานะบุคคลสาธารณะ แน่นอนว่า สังคมให้ความเชื่อถือ การเป็นคนรู้จริง เราต้องลงมือทำ
การลงพื้นที่ทำให้เราคิดวิเคราะห์ได้มากกว่าการนั่งอ่านหนังสือ และงานที่เราทำตอนนี้หาแหล่งอ้างอิงที่เป็นหนังสือไม่ได้เลย เพราะเป็นงานรูปแบบใหม่ที่เกี่ยวกับสัตว์ป่า ไม่มีตำราอ้างอิง แม้ในต่างประเทศจะมีสัตวแพทย์สัตว์ป่า แต่ระบบนิเวศไม่เหมือนบ้านเรา เมื่อผมเรียนจบ ผมเป็นสัตวแพทย์รักษาช้างที่สุรินทร์ หลังจากนั้นมีโอกาสเข้าไปทำงานคณะกรรมาธิการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม วุฒิสภา เราก็ลงพื้นที่ป่าหลายแห่ง กระทั่งได้อ่านรายงานเกี่ยวกับสัตว์ป่าบาดเจ็บ ตอนนั้นยังไม่รู้ว่าจะรักษาสัตว์ป่าอย่างไร แต่เรามีพื้นฐานการอบรมเรื่องสัตว์ป่ามาบ้าง พอเจอปัญหาเยอะขึ้น มีควาญช้างโทรมาปรึกษาอาการป่วยของช้างบ่อยมากขึ้น จึงเริ่มเข้าใจธรรมชาติของตัวเรา คือ การเป็นหมอรักษา


ก็เลยถอดสูท หันไปทำงานในป่า ?

ทำงานด้านนโยบายมาพักหนึ่ง ก็เลยคิดว่า เราไม่ควรมานั่งใส่สูทผูกไท เรายังวัยรุ่น เราลุยได้ จึงขอลาออก เมื่อ 5-6 ปีที่แล้วผู้ใหญ่ก็ไม่อยากให้ออก และบอกว่า ให้เราไปคิดดูว่า เรื่องใดที่วิชาชีพสัตวแพทย์ไปเติมเต็มได้ จึงนึกถึงสัตว์ป่าที่บาดเจ็บ แล้วไม่มีหมอรักษา มุมด้านการอนุรักษ์มองว่า การเกิด แก่ เจ็บ ตายเป็นเรื่องธรรมชาติ ไม่ต้องรักษา แต่ ณ วันนี้ เกิด แก่ เจ็บ ตายไม่ใช่เรื่องธรรมชาติ แต่เกิดจากฝีมือมนุษย์ ในวิชาชีพของเรา ก็ต้องพรีเซ็นต์ให้เห็นว่า เรื่องใดสัตวแพทย์อย่างเราทำได้บ้าง


สี่ปีที่แล้วเป็นสัตวแพทย์สัตว์ป่าคนแรกและคนเดียว ลำบากไหม

แรกๆ ก็มีคนถามว่า ตอนไม่มีหมอล็อต ทำไมไม่มีสัตว์ป่าบาดเจ็บ พอมีหมอล็อต สัตว์ป่าบาดเจ็บเยอะ เพราะเมื่อก่อนสัตว์ป่าถูกยิงบาดเจ็บ ไม่มีการแจ้ง เพราะการแจ้งคือ การเปิดบาดแผลตัวเอง กระทั่งวันดีคืนดี มีหมอคนหนึ่งรักษาได้ ก็มีคนแจ้งมาเรื่อยๆ ซึ่ง ณ วันนี้มีสัตวแพทย์สัตว์ป่ากว่า 30 คน


เพราะการทำงานของคุณ ทำให้มีสัตวแพทย์สัตว์ป่ามากขึ้น ?

ผมไม่อยากพูดว่าเป็นเพราะผม ผมพยายามพูดว่าเป็นเพราะวิชาชีพ แต่แน่นอนการกำหนดกรอบวิชาชีพและการรับคน ผมเป็นคนกำหนด เพราะคนที่ทำงานด้วยรู้ดีว่า ผมพยายามผลักดันทุกอย่าง ตั้งแต่ทำงานในรัฐสภา จนมาทำโครงการนำร่องระหว่างวุฒิสภากับกรมอุทยานแห่งชาติ โดยเริ่มที่อุทยานแห่งชาติเขาใหญ่ เพราะมีสัตว์ป่านานาชนิดและมีปัญหาเกิดขึ้นมากจากการท่องเที่ยว


รักษาสัตว์ป่าชนิดไหนยากที่สุด

ทุกชนิด เพราะสัตว์ป่าบางชนิด เราไม่เคยรักษามาก่อน แต่การรักษาจะไม่เกิดขึ้น ถ้าเราตามหาคนไข้ไม่เจอ การรักษาเป็นเรื่องที่ต้องเรียนรู้ อ้างอิงตำรา หรือศึกษาจากสปีชี่ส์ของสัตว์


ดูเหมือนหมอล็อตจะพูดแทนช้าง ?

คนอาจพูดแทนคนได้ แต่ช้างพูดกับคนไม่รู้เรื่อง เรามีหน้าที่สื่อความหมายแทนสัตว์ป่า เมื่อเราได้เรียนรู้สัมผัสพวกมัน ไม่ว่าเสือ กระทิงและลิง เราก็รู้พฤติกรรม จริงๆ แล้วผมไม่ได้แค่แปลความหมายของสัตว์ป่า แต่ช่วยแปลความหมายของธรรมชาติ ธรรมชาติกำลังเตือนอะไรบางอย่างแก่มนุษย์



เพราะคนไทยเข้าใจเรื่องธรรมชาติน้อยไป ?

เวลาพูดถึงธรรมชาติ คนไทยจะคิดว่า คือป่าเขาลำเนาไพร และคิดว่าไกลจากสังคมเมือง จึงไม่อิงกับสิ่งที่เกิดขึ้น แต่บทเรียนจากธรรมชาติ และโรคติดต่อที่มาจากสัตว์ป่า ติดมากับการคมนาคมขนส่ง เมื่อก่อนใครจะคิดละว่า ตัดต้นไม้ต้นหนึ่งจะมีผลต่อมนุษย์ แต่ ณ วันนี้ ตัดไม้ทำลายป่า ทำให้ที่อยู่ของสัตว์ป่าหายไป ค้างคาวไม่มีที่อยู่ ไม่มีที่นอน ก็บินมาเกาะที่ฟาร์ม นำเชื้อโรคหลายชนิดเข้ามา รวมถึงการกินเนื้อสัตว์ป่า ก็ติดเชื้อได้ อย่างโรคอุบัติใหม่ เป็นผลพวงจากการเปลี่ยนแปลงสภาวะแวดล้อม ทำให้สิ่งมีชีวิตต้องปรับตัว

มนุษย์ก็ปรับตัว เชื้อโรคก็ปรับตัว เพื่อให้อยู่ในสภาพแวดล้อมได้ ขณะที่ปรับตัวเองเพื่ออยู่รอด ศักยภาพในการก่อโรคก็ปรับตัวไปด้วย และโรคที่เคยเกิดขึ้นแล้ว ก็กลับมาใหม่ อย่างไข้รากสากน้อย ไข้รากสากใหญ่ ไข้หวัดนก ซาร์ส แม้กระทั่งอีโบล่า ไม่ใช่โรคใหม่ เกิดขึ้นมาแล้ว 30-40 ปี แต่เราไม่มียารักษา ไม่มีวัคซีน ธรรมชาติกำลังเตือนเรา เราก็ต้องเตือนมนุษย์ แม้กระทั่งงานที่สัมพันธ์กับพวกค้าสัตว์ป่าและล่าสัตว์ป่า คนพวกนี้คิดว่า เนื้อสัตว์ป่ามีคุณค่าทางอาหาร เป็นยาอายุวัฒนะ ถ้ามันดีจริง หมอล็อตกินไปนานแล้ว

เนื้อสัตว์ป่าหลายชนิดนำมาซึ่งโรคติดต่อ ?

เนื้อเก้ง เนื้อกวาง เลียงผา เนื้อค้างคาว มีเชื้อโรคอยู่ในตัว แต่ไม่แสดงอาการ เมื่อคนไปสัมผัส ชำแหละกิน ก็ติดเชื้อได้ คนส่วนใหญ่พูดถึงโลกร้อน แต่ไม่พูดถึงการแพร่เชื้อของสัตว์ป่า ผมเองก็เป็นนักวิจัย ก็ต้องเก็บตัวอย่างสัตว์ป่าเพื่อหาเชื้อโรคอุบัติใหม่ ซึ่งงานวิจัยในอดีต ยังลงลึกไม่มากพอ แต่ ณ วันนี้ เราลงลึกข้อมูล และงานวิจัยหลายงานเป็นงานระดับโลก ยกตัวอย่าง ค้างคาวอาจนำเชื้อมาสู่มนุษย์ได้ ถ้าเราบอกแค่นี้ สิ่งที่ตามมาก็คือ คนที่อาศัยอยู่ใกล้ถิ่นค้างคาว ก็จะยิ่งค้างคาวทิ้ง ตัดต้นไม้ไม่ให้ค้างคาวมาเกาะ แล้วจะเกิดอะไรขึ้น ถ้าค้างคาวไม่มีที่นอน ก็บินไปทั่ว นี่คือโอกาสการแพร่เชื้อ


เห็นบอกว่า ตอนเป็นสัตวแพทย์อ่านหนังสือเยอะมาก ?

ถ้าตอนเรียน อ่านหนังสือเยอะเหมือนตอนทำงาน คงดี ตอนเรียนไม่ค่อยตั้งใจเรียน เพราะเป็นนักกีฬาบาสเก็ตบอล แต่พอจบมา คำนำหน้านามว่า 'หมอ' ทำให้เราต้องค้นคว้า และค้นหาคำตอบ และต้องเป็นผู้รู้จริง


เวลาลงพื้นที่ทำงานในป่า เจออุปสรรคเยอะไหม

ป่าเป็นห้องพยาบาล เราจะไม่นำสัตว์ป่าออกนอกพื้นที่ เพราะการจับ บังคับ เปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม ทำให้เกิดความเครียด บางทีเราอาจต้องทำให้มันพ้นจากทุกขเวทนา ซึ่งการตามเข้าไปรักษาช้าง กระทิงหรือหมี ในป่า เวลามันบาดเจ็บ ความโกรธแค้นที่จะต่อสู้หรือทำร้ายก็มีอยู่ และสัตว์ป่าเหล่านั้นไม่รู้หรอกว่า ใครมาดีหรือมาร้าย อย่างหมีตัวหนึ่งที่บาดเจ็บ เนื่องจากถูกยิง เราพยายามเข้าไปช่วย แต่มันก็คิดว่า คนจะมาซ้ำเติม ซึ่งหมีว่ายน้ำได้ ปีนต้นไม้ก็ได้ และจมูกดีกว่าสุนัข 5 เท่า แค่เราขยับตัวนิดเดียว มันก็รู้แล้ว