วัดครุฑธาราม ต.คลองสระบัว อ.พระนครศรีอยุธยา จ.พระนครศรีอยุธยา

ประติมากรรมทรงคุณค่า “พญาครุฑ” วัดครุฑาราม ทรงเครื่องชั้นสูง สวมชฎายอดดอกบัว มีรัศมีบนเศียร
เทวะลักษณะแสดงถึงอานุภาพและพละกำลังมหาศาล

ในแต่ละวันจะมีผู้คนจำนวนมากหลั่งไหลมาที่วัดครุฑธาราม เพื่อกราบไหว้ขอพลังความศักดิ์สิทธิ์ของพญาครุฑด้วยความเชื่อความศรัทธา ว่าสามารถดัลบันดาลความรุ่งเรืองแก่ชีวิตและครอบครัว

ตามคติของชาวอินเดีย ครุฑเป็นพญานก พาหนะทรงของพระนารายณ์ ซึ่งมีอิทธิพลต่อความคิดความเชื่อและการสร้างสรรศิลปกรรมของคนไทย

ครุฑมีศีรษะ ปากและเล็บเหมือนนก แต่มีร่างกาย แขนและขาเหมือนมนุษย์ หน้าสีขาว ขนสีทอง ลำตัวสีทอง ปีกสีแดง

ครุฑมีจำนวนมาก มีความสามารถ มีอานุภาพ และมีพละกำลังแข็งแรง มีกำเนิดตามความเชื่อจากทั้งวรรณคดีสันสกฤตและบาลี

ครุฑในวรรณคดีสันสกฤตมีเพียงตัวเดียว ชื่อว่า “ไวนเตยะ” ในมหากาพย์ภารตะ กล่าวว่าครุฑเป็นบุตรของพระกัศยปพรหมฤๅษีประชาบดีกับนางวินตา มีกำเนิดจากฟองไข่ เมื่อเวลาผ่านไป ๕,๐๐๐ ปี ไข่จึงแตกออกเป็นนกตัวใหญ่มหึมา มีรัศมีพวยพุ่งออกจากกายสว่างรุ่งโรจน์ดังไฟไหม้ทั้งสี่ทิศ มีพละกำลังเกรียงไกร

ส่วนครุฑในวรรณคดีบาลี จัดเป็นนกประเภทหนึ่ง เกิดจากอำนาจแห่งกุศลกรรมแต่ครั้งอดีตชาติ มีผิวพรรณผุดผ่อง มีเครื่องอุปโภคบริโภคเป็นทิพย์ อายุยืน แต่ไม่ดำรงสภาพเป็นอมตะเช่นครุฑในวรรณคดีสันสกต บุคคลสามารถกำเนิดเป็นครุฑได้ด้วยการทำบุญ

ตามคติพุทธศาสนา แสดงความเชื่อเกี่ยวกับกำเนิดครุฑไว้ในหนังสือไตรภูมิพระร่วง ดังกล่าวว่า “ฝูงดิรัจฉานดังครุฑราชดังเมื่อเป็นดุจดังดิรัจฉานทั้งหลายแล เครื่องเขากินเขาอยู่นั้น ดังเทพยดาในสวรรค์ไส้ และมีเตชะตบะศักดานุภาพ รู้หลักนิมิตดังเทพยดาในสวรรค์”

กำเนิดครุฑตามคติพุทธศาสนา มี ๔ ประเภท คือ
๑. ครุฑประเภทอัณฑชะ - ครุฑมีกำเนิดในฟองไข่
๒. ครุฑประเภทชลามพุชะ – ครุฑมีกำเนิดในครรภ์
๓. ครุฑประเภทสังเสทชะ – ครุฑมีกำเนิดในเถ้าไคล
๔. ครุฑประเภทอุปปาติก หรือ โอปปาติก - ครุฑเกิดขึ้นเองแบบเทวดา

คนไทยนับถือศักดิ์และอำนาจของครุฑว่ามีฤทธานุภาพมาก เป็นพาหนะทรงของพระนารายณ์ และตามคติไทยแต่โบราณถือว่าพระมหากษัตริย์คือพระผู้เป็นเจ้าอวตารมาเกิดเพื่อปราบทุกข์เข็ญในมนุษย์โลก ครุฑซึ่งเป็นพาหนะของพระนารายณ์จึงนำมาใช้เป็นตราประจำพระองค์พระมหากษัตริย์และตราประจำแผ่นดิน ได้แก่ พระราชลัญจรกร พระครุฑพาห์ ต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดฯ ให้ใช้พระราชลัญจกรพระครุฑพ่าห์เป็นตราประจำรัชกาลแผ่นดินจวบจนปัจจุบัน นอกจากนี้ครุฑยังส่งอิทธิพลต่อศิลปกรรมไทยแขนงต่างๆ โดยเฉพาะจิตรกรรมและประติมากรรมตามพุทธศาสนสถานและที่ประทับของพระมหากษัตริย์ เช่น หน้าบันพระอุโบสถ วิหาร ยอดปรางค์ มณฑป พระที่นั่งองค์ต่างๆ ฯลฯ แสดงถึงความนิยมครุฑของคนไทยที่มีมาแต่โบราณ

พระอุโบสถด้านหลัง
เอกลักษณ์สกุลช่างสมัยอยุธยา นิยมทำอุโบสถฐานแอ่นท้องสำเภา (แอ่นโค้งเหมือนท้องเรือสำเภา)

ด้านหลังพระอุโบสถ มีประตูออก ๒ ประตู ส่วนกลางทำเป็นซุ้มประดิษฐานรูปปั้นพระสงฆ์

รูปปั้นครุฑประดับที่ฐานปัทม์พระพุทธรูป