สมเด็จพระวันรัต (ทับ) วัดโสมนัสวิหาร กรุงเทพฯ

สมเด็จพระวันรัต (ทับ)
วัดโสมนัสวิหาร กรุงเทพฯ

“สมเด็จพระวันรัต (ทับ พุทธสิริ) วัดโสมนัสวิหาร เป็นสมเด็จพระวันรัต องค์ที่ 12 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์เป็นพระเถระรูปหนึ่งในจำนวน 10 รูป ผู้เป็นต้นวงศ์ธรรมยุติกนิกาย เป็นเจ้าคณะใหญ่ฝ่ายใต้

มีนามเดิมว่า ทับ เกิดเมื่อวันที่ 6 พ.ย.2349 ในสมัยรัชกาลที่ 1 ที่หมู่บ้านสกัดน้ำมัน ปากคลองผดุงกรุงเกษม ฝั่งตะวันออก กรุงเทพฯ บิดาชื่ออ่อนมารดาชื่อคง เป็นบุตรคนโตในตระกูล

กล่าวกันว่า ครอบครัวเป็นชาวกรุงเก่า แต่เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่พม่า เมื่อ พ.ศ.2310 ได้อพยพเข้ามาอยู่ในกรุงเทพฯ

อายุ 9 ขวบ เข้าเรียนอักษรสมัยอยู่ที่ วัดภคินีนาถ ต่อมาได้เข้าเรียนบาลี โดยเรียนสูตรมูลกัจจายน์อยู่ที่วัดมหาธาตุ คือ เรียนบาลี ตั้งแต่สมัยที่ยังไม่ได้บวช

ครั้งนั้น พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ยังทรงดำรงพระยศเป็นพระเจ้าลูกเธอกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ ทรงพอพระราชหฤทัย จึงทรงให้อุปการะเล่าเรียนศึกษาพระปริยัติธรรม

ไม่ปรากฏหลักฐานว่าบรรพชาเมื่อ อายุเท่าไร ทราบแต่ว่าบรรพชาที่วัดสังเวชวิศยาราม บางลำพู

จนเมื่ออายุครบอุปสมบท เข้าพิธีอุปสมบทเมื่อปีจอ พ.ศ.2369 ที่วัดเทวราชกุญชร โดยมีพระธรรมวิโรจน์ (เรือง) วัดราชาธิวาส เป็นพระอุปัชฌาย์, พระพุทธโฆษา จารย์ (ขุน) วัดโมฬีโลกยาราม เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระวินัยมุนี (คง) วัดอรุณราชวราราม เป็นพระอนุสาวนาจารย์

หลังอุปสมบท อยู่จำพรรษาที่วัดราชาธิวาส ตั้งแต่นั้นมา

พ.ศ.2379 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงอาราธนาพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (ขณะที่ทรงผนวช) เสด็จไปครองวัดบวรนิเวศวิหาร และในสมัยนั้นพระสงฆ์วัดราชาธิวาส มีทั้งพระมหานิกาย และพระธรรมยุตอยู่ด้วยกัน แต่อธิบดีสงฆ์เป็นมหานิกาย จึงได้โปรดให้ ท่านอยู่ครองฝ่ายธรรมยุต ที่วัดราชาธิวาส

ครั้นพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เสด็จมาประทับที่วัดบวรนิเวศวิหารจึงโปรดให้ท่านเข้าแปลพระปริยัติธรรมในสนามหลวง

เมื่อท่านเป็นเปรียญ 9 พระบาทสมเด็จพระ นั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงแต่งตั้งเป็นพระราชาคณะ ที่พระอริยมุนี

หลังจากที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงลาผนวช และขึ้นครองราชย์ ในปี พ.ศ.2394 พระองค์ทรงสร้างวัดโสมนัสวิหาร ด้วยพระราชทรัพย์ของสมเด็จพระนางเจ้าโสมนัสวัฒนาวดี อัครมเหสีของพระองค์ ได้พระราชทานนามว่า “วัดโสมนัสวิหาร” ทรงสร้างเป็นพระอารามหลวงชั้นโท

พ.ศ.2399 ทรงอาราธนาพระอริยมุนี (ทับ) วัดราชาธิวาส พร้อมด้วยคณะสงฆ์ 40 รูป ให้มาอยู่ครองวัดโสมนัสวิหาร ท่านจึงได้เป็นเจ้าอาวาสรูปแรกของวัดแห่งนี้

ลำดับสมณศักดิ์ พ.ศ.2400 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะผู้ใหญ่ที่ พระพรหมมุนี พ.ศ.2415 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรองฝ่ายเหนือที่ พระพิมลธรรม พ.ศ.2422 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระราชาคณะเจ้าคณะใหญ่ฝ่ายใต้ที่ สมเด็จพระวันรัต

ช่วงบั้นปลายชีวิต สุขภาพอ่อนแอลงตามอายุขัย จนถึงแก่มรณภาพเมื่อวันพุธที่ 4 พ.ย.2434

สิริอายุ 86 ปี พรรษา 65 … ที่มา นสพ.ข่าวสด.