เมื่อ เจ้านาย(พระองค์เจ้า)ไม่ใช้นามสกุล-ไม่มีบัตรปชช. ไปรับของที่ไปรษณีย์

ตึกไปรษณีย์หลังเดียวกันถ่ายเมื่อปลายสมัย ร.5
ภาพจากหนังสือเทวนตี เซ็นจูรี ฯ พิมพ์เมื่อ พ.ศ.2451 (ANP-0002-109)

เจ้านาย(พระองค์เจ้า)ไม่ใช้นามสกุล-ไม่มีบัตรปชช.
แก้ปัญหาอย่างไรเมื่อรับของที่ไปรษณีย์

เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันศุกร์ที่ 13 สิงหาคม พ.ศ.2564

วิถีชีวิตของเจ้านายในไทยใช่ว่าจะได้รับความสะดวกสบายทุกเรื่อง บางครั้งยศของแต่ละพระองค์ก็ทำให้ต้องเผชิญอุปสรรคบางประการ โดยเฉพาะเมื่อเจ้านาย “พระองค์เจ้า” ไม่มีนามสกุล และไม่มีบัตรประชาชน อุปสรรคที่ว่านี้เกิดขึ้นเมื่อต้องไปรับสิ่งของที่ไปรษณีย์

ในงานศิลปวัฒนธรรมเสวนา ประจำเดือนมกราคม 2562 หัวข้อ “ธรรมเนียมราชตระกูลในกรุงสยาม” มีศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง จันทรางศุ เป็นวิทยากร ดำเนินรายการโดยธงชัย ลิขิตพรสวรรค์ จัดในวันที่ 31 มกราคม ที่มติชน อคาเดมี เนื้อหาการพูดคุยในงานเสวนาส่วนหนึ่งพูดถึงระเบียบเมื่อมีระบบนามสกุลเกิดขึ้น

ศาสตราจารย์พิเศษธงทอง บรรยายว่า “หม่อมเจ้า” จำเป็นต้องมีนามสกุล แต่ “พระองค์เจ้า” จะไม่ใช้นามสกุล มีกฎหมายเป็นพระราชบัญญัตินามสกุลยกเว้นไว้ อย่างไรก็ตาม หากพระองค์เจ้าประสงค์ใช้ก็สามารถทำได้ แต่โดยปกติทั่วไปแล้วจะไม่ได้ใช้กัน

เหตุการณ์ที่เป็นผลพวงจากกรณีนี้คือเหตุการณ์ที่เกิดกับพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา เป็นพระธิดาของสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก กรมขุนเพ็ชรบูรณ์อินทราไชย ซึ่งเป็นพระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

ศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง จันทรางศุ เล่าภูมิหลังของเรื่องนี้ว่า เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก มีพระชายาที่เป็นเจ้าหนึ่งองค์คือ หม่อมเจ้าบุญจิราธร จุฑาธุช แต่ไม่มีโอรสธิดาด้วยกัน

เจ้าฟ้าจุฑาธุชธราดิลก มีพระธิดากับหม่อมลออ คือพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา และยังมีพระโอรสกับหม่อมระวี คือพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าวรานนท์ธวัช (ผู้ทรงก่อตั้งสายการบินแอร์สยาม)

ศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง จันทรางศุ อธิบายว่า ตามระเบียบแล้ว พระโอรสธิดาที่เกิดจากหม่อมต้องเป็น “หม่อมเจ้า” แต่เนื่องจากสมัยรัชกาลที่ 7 ทรงโปรดให้เป็น “พระองค์เจ้า” ศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง จันทรางศุ แสดงความคิดเห็นว่า อาจเป็นเพราะทรงเห็นว่าเจ้าเหลือน้อยแล้ว นั่นนำมาสู่ประสบการณ์ที่อ.ธงทอง ได้รับประทานบอกเล่าจากพระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา

ศาสตราจารย์พิเศษ ธงทอง เล่าว่า “ผมมีโอกาสได้เฝ้าท่าน พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา ทรงพระกรุณาเมตตาเล่าหลายอย่าง เคยพูดถึงเรื่องการไม่ใช้นามสกุลว่า ท่านบอกว่ามีปัญหา เพราะเวลาคนส่งของไปที่บ้านท่าน บางทีไม่มีคนอยู่บ้าน ท่านไม่ได้รับของ ท่านก็ต้องไปที่ไปรษณีย์เพื่อไปบอกว่าท่านคือใคร

พระองค์เจ้าอย่างที่ว่าไม่ต้องมีบัตรประจำตัวประชาชน นอกจากไม่ใช้นามสกุลแล้ว ไม่มีบัตรประชาชนด้วย ท่านก็ไปถึงที่ไปรษณีย์แล้วบอกว่าท่านมารับของ ท่านมีเอกสารแจ้งจากไปรษณีย์ที่เขาบอกมารับของ ไปรษณีย์ก็ถามว่าท่านมีบัตรประชาชนไหม ท่านบอกฉันไม่มี เขาก็ถามว่าแล้วจะรู้ได้อย่างไรว่าเป็นคนชื่อนี้ เป็นพระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา

ท่านตอบว่า เธอดูหน้าฉันสิ เหมือนทูลกระหม่อมพ่อเลย ผมบอกไปรษณีย์ก็คงงง เพราะไปรษณีย์ก็ไม่เคยเข้าเฝ้าทูลกระหม่อมพ่อท่านเหมือนกัน พูดกันอยู่พักหนึ่งท่านก็ได้ของมาล่ะ ท่านเล่าประทานผมจริงๆ”

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสุทธสิริโสภา ประสูติเมื่อวันที่ 16 ธันวาคม พ.ศ. 2464 สิ้นพระชนม์เมื่อปี พ.ศ. 2541 พระชันษา 76 ปี