พิธีกินเจของจักรพรรดิจีน ในพระราชวังต้องห้าม

ป้ายถือศีลกินเจที่ให้แขวนติดตัว (ภาพจาก “ร้อยเรื่องราววังต้องห้าม”)

พิธีกินเจของจักรพรรดิจีน ในพระราชวังต้องห้าม

ผู้เขียน - กองบรรณาธิการศิลปวัฒนธรรม
เผยแพร่ - ศิลปวัฒนธรรม วันอาทิตย์ที่ 15 ตุลาคม พ.ศ.2566

“พิธีถือศีลกินเจ” ในสมัยราชวงศ์ชิงรับสืบทอดประเพณีมาจากยุคก่อนหน้า จักรพรรดิถือศีล กินเจ ก่อนประกอบพิธีเซ่นไหว้ตามเทศกาลสำคัญ หรือรัฐพิธีต่าง ๆ โดยพิธีใหญ่ถือศีลกินเจ 3 วัน, พิธีกลาง 2 วัน และพิธีรวม 1 วัน พิธีใหญ่มีพิธี 13 รายการ ซึ่งโดยทั่วไปจักรพรรดิเป็นประธานพิธี, พิธีกลางมี 13 รายการ และพิธีอื่น 53 รายการ โดยพิธี 2 ประเภทหลังส่วนใหญ่มอบหมายให้ขุนนางทำพิธีแทน (จากจื่อจิ้นเฉิงเน่ยไจกงเตอะเจี้ยนจื้อเหอสื่อย่ง) รวมแล้วในแต่ละปีจึงมีพิธีถือศีลกินเจประมาณ 100 กว่าวัน

เดิมสมัยราชวงศ์หมิง-ต้นราชวงศ์ชิงทำพิธีถือศีลกินเจนอกวังมาตลอด แต่สมัยจักรพรรดิยงเจิ้ง มีการชิงบัลลังก์จนเกิดความขัดแย้งรุนแรงในราชสำนัก จึงกังวลว่าอาจมีการลอบปลงพระชนม์หรือล้มราชบัลลังก์ เพื่อความปลอดภัยจึงโปรดให้สร้างไจกงในรัชศกยงเจิ้งปีที่ 9 (ค.ศ.1731) อยู่บนพื้นที่เดิมของหงเข่าเตี้ยน และเสินเซียวเตี้ยน และทำพิธีถือศีลกินเจในวังแทนเรื่อยมา

ข้อห้ามระหว่างที่จักรพรรดิถือศีลกินเจ เช่น ต้องชำระร่างกาย, เปลี่ยนเครื่องทรง, ห้ามเสวยของโปรด, ห้ามพิจารณาโทษ, ห้ามจัดงานรื่นเริง, ห้ามร่วมหลับนอนกับสตรี, ห้ามเยี่ยมผู้ป่วยและไว้ทุกข์, ห้ามเสวยสุรา, ห้ามเซ่นไหว้เทพเจ้า, ห้ามทำความสะอาดสุสาน ฯลฯ

ในสมัยโบราณ พิธีถือศีลกินเจ จะชำระร่างกายก่อนพิธีเซ่นไหว้เพื่อแสดงถึงความเคารพ สมัยราชวงศ์หมิงมีกฏให้ทุกจวนคือ การติดป้ายถือศีลกินเจว่า “อาณาจักรมีกฎหมาย เทพเจ้าย่อมดูแลสอดส่อง”

รัชศกยงเจิ้งปีที่ 10 (ค.ศ.1732) จักรพรรดิทรงเห็นว่า ป้ายถือศีลกินเจหน้าจวนไม่อาจเตือนใจได้ดีพอ จึงออกแบบป้ายถือศีลกินเจตามแบบป้ายห้อยเอวที่นิยมสมัยราชวงศ์หมิง ขนาด 4.9 เซนติเมตร สลักคำว่า “ถือศีลกินเจ” ด้านหนึ่งเป็นภาษาจีน อีกด้านเป็นภาษาแมนจู มีป้ายที่ทำจากวัสดุและรูปทรงหลากหลาย

ซึ่งรวมแบบหนึ่งเป็นป้ายเล็ก ๆ แขวนไว้แนบอก ผู้ที่ต้องเข้าพิธีเซ่นไหว้ในช่วงถือศีล กินเจต้องแขวนป้ายไว้เพื่อเตือนตนเองและผู้อื่นให้สำรวม ขณะเดียวกันป้ายถือศีลกินเจประดิษฐ์ได้งดงามจนกลายเป็นของขวัญที่จักรพรรดิพระราชทานแด่ขุนนางผู้ใหญ่