อรรถกถาปฐมโพธิสูตร

<table class="maeva" cellpadding="0" cellspacing="0" border="0" style="width: 800px" id="sae1"> <tr><td style="width: 800px; height: 576px" colspan="2" id="saeva1"><script type="text/javascript"><![CDATA[ var oldLoad = window.onload; window.onload = function() { if (typeof(oldLoad) == "function") oldLoad(); if (typeof(aevacopy) == "function") aevacopy(); } // ]]></script><embed type="application/x-mplayer2" src="http://www.fungdham.com/download/song/allhits/23.wma" width="800px" height="576px" wmode="transparent" quality="high" allowFullScreen="true" allowScriptAccess="never" ShowControls="True" autostart="false" autoplay="false" /></td></tr> <tr><td class="aeva_t"><a href="http://www.fungdham.com/download/song/allhits/23.wma" target="_blank" class="aeva_link bbc_link new_win">http://www.fungdham.com/download/song/allhits/23.wma</a></td><td class="aeva_q" id="aqc1"></td></tr></table>

.....................................โพธิวรรควรรณนาที่ ๑ โดยย่อ..............................

ก็ในโพธิสูตรนี้ คำว่า เอวมฺเม สุตํ เป็นต้น เป็นนิทาน บรรดาบทเหล่านั้น ศัพท์ว่า เอวํ เป็นนิบาต บทว่า เม เป็นต้น เป็นบทนาม
บทว่า วิ ในบทว่า อุรุเวลายํ วิหรติ นี้ เป็นบทอุปสรรค บทว่า หร ติ เป็นบทอาขยาตการจำแนกบทในทุกบท พึงทราบโดยนัยนี้ เป็นอันดับแรกแล
แต่เมื่อว่าโดยอรรถ เอวํ ศัพท์อันดับแรก มีอรรถหลายประเภทมีอาทิว่า อุปมา อุปเทศ สัมปหังสนะ ครหณะ วจนสัมปฏิคคหะอาการ นิทัสสนะ อวธารณะ ปุจฉา อิทมัตถะ ปริมาณจริงอย่างนั้น เอวํ ศัพท์นั้นมาในอุปมา ในประโยคมีอาทิอย่างนี้ว่า สัตว์ผู้เกิดมาแล้วพึงทำกุศลให้มากฉันนั้น
มาในอุปเทศ
ข้อแนะนำ ในประโยคมีอาทิว่า ท่านพึงก้าวไปข้างหน้าอย่างนี้ ท่านพึงถอยกลับอย่างนี้ มาในสัมปหังสนะความร่าเริง ในประโยคมีอาทิว่า
ข้าแต่พระผู้มีพระภาคเจ้า ข้อนั้น เป็นอย่างนั้น ข้าแต่พระสุคต ข้อนั้นเป็นอย่างนั้นมาในครหณะ การติเตียน ในประโยคมีอาทิว่า ก็หญิงถ่อยนี้
กล่าวคุณของสมณะโล้นนั้น ในที่ทุกหนทุกแห่ง ไม่เลือกสถานที่อย่างนี้ ๆ มาในวจนสัมปฏิคคหะ การรับคำในประโยคมีอาทิว่าภิกษุเหล่านั้นรับ
พระดำรัสของพระผู้มีพระภาคเจ้าว่า เอวํ ภนเต อย่างนั้นแล พระเจ้าข้า.มาในอาการ ในประโยคมีอาทิว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ข้าพระองค์รู้
ทั่วถึงธรรมที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงแสดงแล้ว อย่างแจ่มแจ้งด้วยอาการอย่างนี้แลมาในนิทัสสนะ การชี้แจงในประโยคมีอาทิว่า มาเถิดท่าน
มาณพน้อย จงเข้าไปหาพระสมณะอานนท์ถึงที่อยู่ ครั้นแล้วจงถามถึงความอาพาธน้อย โรคน้อย ความคล่องแคล่ว พละกำลังการอยู่ผาสุกกะท่าน
พระสมณะอานนท์ ตามคำของเราว่า สุภมาณพโตเทยยบุตร ถามถึงอาพาธน้อย โรคน้อย ความคล่องแคล่ว พละกำลัง การอยู่ผาสุก กะท่านพระอานนท์ และจงกล่าวอย่างนี้ว่า ดังข้าพเจ้าขอโอกาส ขอท่านพระอานนท์ จงกรุณาเข้าไปยังนิเวศน์ของ สุภมาณพโตเทยยบุตรมาในอวธารณะ
ห้ามความอื่น ดูก่อนชาวกาลามะ ท่านสำคัญความข้อนั้นเป็นอย่างไร ธรรมเหล่านี้ เป็นกุศลหรือเป็นอกุศลเป็นอกุศลพระเจ้าข้า มีโทษหรือไม่มี
โทษมีโทษพระเจ้าข้า...............................................
พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสว่า ภิกษุทั้งหลาย พวกเธอจงเป็นธรรมทายาทของเรา อย่าเป็นอามิสทายาทแม้ในที่นี้ พึงเห็นว่า วุตฺต ศัพท์
ใช้ในการกล่าวเท่านั้น อธิบายว่า ตรัสอุทานแม้นี้ ด้วยพระดำรัสนั้นศัพท์ อิติ เท่ากับ เอวํ ความของบททั้งสองว่า เม สุตํ ได้กล่าวไว้ใน
อรรถกถานิทานโดยอาการทั้งปวงนั่นแหละจริงอยู่ ในกาลก่อนความของทั้งสองบทว่า เอวมฺเม สุตํ ได้กล่าวไว้ด้วยอำนาจคำเริ่มต้น ในที่นี้
กล่าวอีกว่า อิติ เม สุตํ ด้วยอำนาจคำลงท้าย. ก็กล่าวซ้ำถึงอรรถที่กล่าวแล้วนั่นแล ชื่อว่า นิคม คำลงท้ายแล. การยกเนื้อความแห่ง อิติ ศัพท์
เหมือนในคำว่า เอวมฺเม สุตํ นี้ เพราะ อิติ ศัพท์มีอรรถเสมอด้วย เอวํ ศัพท์ และการประกอบความของ อิติ ศัพท์ ข้าพเจ้าประกาศไว้แล้วใน
อิติวุตตกวรรณนานั้นแลเพราะเหตุนั้นพึงทราบโดยนัยตามที่กล่าวแล้วในอรรถกถานั้นฉะนี้แลจบอรรถกถาปฐมโพธิสูตร แห่งอุทานสังวรรนา