ฆราวาสนอนสาม พระนอนสี่ เศรษฐีนอนหก ยาจกนอนทั้งวัน

[ โดย อ.มดเอ็กซ์ บอร์ดเก่า ]

โคลงโลกนีติ

กษัตริย์ไสยาสน์อ้าง เอกยาม

ราชกณฺฑ ว่าด้วยพระราชา

เอกยามํ สเย ราชา ทฺวิยามญฺเญว ปณฺฑิโต
ฆราวาโส ติยามํว จตุยามํ ตุ ยาจโก

พระราชาบรรทมยามเดียว บัณฑิตนอนสองยาม ผู้ครองเรือนนอนสามยาม ยาจกนอนเต็มสี่ยาม

กษัตริย์ไสยาสน์อ้าง เอกยาม
ปราชญ์หลับสองยามตาม ระบอบต้อง
ฆราวาสล่วงสาม ยามย่าง มาแฮ
ยาจกหลับยามซ้อง สี่สิ้นทั้งคืน ฯ

การนอนเป็นสิ่งที่น่าปรารถนาของมนุษย์ และ สัตว์ทั้งหลาย บางคนนอนเพื่อพักผ่อนให้หายจากความเหน็ดเหนื่อย บางคนนอนเอาแรงเพื่อตื่นขึ้นมา ต่อสู้เอาชีวิตรอด บางคนนอนเพื่อ บริหารอิริยาบถสี่ให้สม่ำเสมอ คนขยันมักจะนอนน้อย คนเกียจคร้านมักจะนอนมาก

กษัตริย์มีพระราชกิจมาก ทั้งกลางวันและกลางคืน มีพระราชดำริโครงการใหม่ ๆ ทรงออกตรวจตราสร้างความสงบสุข ให้แก่ไพร่ฟ้าประชาชน เพื่อบำบัดทุกข์บำรุงสุขแก่พสกนิกรของพระองค์ แทบไม่มีเวลาพักผ่อนพระวรกาย จึงทรงมีเวลาบรรทมพักผ่อนเพียงยามเดียวเท่านั้น (๔ชั่วโมง)

บัณฑิตผู้กำลังบำเพ็ญเพียร ควรนอนเพียง ๒ ยาม (๘ ชั่วโมง)
คฤหัสถ์ผู้ครองเรือน หาเลี้ยงชีพพออยู่ได้ นอน ๓ ยาม (๑๒ ชั่วโมง)
ส่วนยาจก เที่ยวขอทานเลี้ยงชีพ นอน ๔ ยาม (๑๖ ชั่วโมง)

********
ธนวา สุตวา ราชา นที เวชฺโช จ ปญฺจิเม
ยตฺถ เทเส น วิชฺชนฺติ น ตตฺถ ทิวสํ วเส.

เศรษฐี นักปราชญ์ พระราชา แม่น้ำ และแพทย์ ทั้ง ๕ อย่างนี้ ไม่มีในที่ใด ไม่ควรอยู่ในที่นั้นแม้วันเดียว

ผู้เพ็ญพิตรผู้ปราชญ์ ปรีดา
กษัตริย์แพทยา แม่น้ำ
ห้าสิ่งบ่สืบถา- วรที่ ใดแฮ
ท้องที่นั้นชั่วช้า ชอบย้ายอย่าไป ฯ

ปฏิรูปเทสะ คือ สถานที่หรือประเทศที่น่าอยู่ มีองค์ประกอบ ๕ อย่าง คือ

เศรษฐี คนมั่งมีเงินทอง พ่อค้าวาณิช ผู้สร้างงาน ทำให้เงินหมุนเวียน ไปสู่คนทุกระดับชั้น จึงสามารถหาความสะดวกสบายได้, นักปราชญ์ราชบัณฑิต ผู้ปฏิบัติและแนะนำขนบธรรมเนียม ที่เป็นตันติประเพณีที่ดีงาม ทำให้เกิดการร่วมมือ ร่วมใจกันสร้างสรรค์สังคมให้น่าอยู่, พระราชา ผู้ทรงธรรม ทรงพระปรีชาสามารถ บำบัดทุกข์ที่เกิดขึ้น เพราะ ความไม่ยุติธรรมในบ้านเมือง และ บำรุงสุข ทำให้ประชาราษฎร์เอื้อเฟื้อเกื้อกูลกัน, แม่น้ำลำธารที่สร้างความอุดมสมบูรณ์ ให้เกิดการประกอบกสิกรรม และ เกษตรกรรม ที่หล่อเลี้ยงชาวเมือง ให้มีความอยู่ดีกินดี, หมอ ผู้มีความสามารถในการวินิจฉัย และเยียวยา รักษาโรค ให้เกิดสุขพลานามัย แก่ชาวเมืองผู้ได้รับทุกข์ทรมานจากโรคภัยไข้เจ็บ

หากประเทศใดขาดองค์ประกอบ ๕ อย่างนี้ ไม่ควรอยู่แม้วันเดียว

*********
ยสฺมึ ปเทเส น มาโน น เปมํ น จ พนฺธวา
น จ วิชฺชาคโม โกจิ น ตตฺถ ทิวสํ วเส.

ที่ใด ไม่มีคนนับถือ คนรัก ญาติพี่น้อง และทางได้วิชาความรู้ ไม่ควรอยู่ในที่นั้นให้ข้ามวัน

ด้าวใดชนนับหน้า ฤๅมี
มิตรรักญาติอารี หมู่ม้วย
วสิทยาชาติกวี วสายเสื่อม สิ้นนา
ที่นั้นอย่าอยู่ด้วย แต่สิ้นสักวัน ฯ

สถานที่น่าไป เมื่อไปแล้วก็น่าอยู่ เมื่ออยู่ก็ควรอยู่หลาย ๆ วัน คือ สถานที่ซึ่งมีคนเคารพนับถือกัน มีคนรักสนิทสนมคุ้นเคย มีญาติพี่น้องที่จะช่วยเหลือเกื้อกูลกัน มีสำนักหรือสถาบันการศึกษา พอที่จะสามารถศึกษาหาความรู้ได้

ส่วนสถานที่ใด ไม่มีคนเคารพนับถือกัน มีแต่ความดูถูกเหยียดหยามกัน ไม่มีคนรักสนิทสนมคุ้นเคย มีแต่คนเกียจชังแหนงหน่าย ไม่มีญาติพี่น้องที่จะเกื้อกูลกัน มีแต่ผู้จะจ้องประทุษร้ายเบียดเบียน ไม่มีสถานศึกษาสำหรับหาความรู้ มีแต่แหล่งอบายมุข หากยังไม่ได้ไปก็ไม่ควรไป หากมีเหตุจำเป็นต้องไป ก็ไม่ควรอยู่ให้ข้ามวัน หากมีเหตุจำเป็นจะต้องอยู่ก็ให้ระวังรักษาตัวให้ดี อย่าได้คลุกคลี อย่าให้กระทบกระทั่ง อย่าให้ยินดีพอใจในสิ่งไม่ดีไม่งามเหล่านี้ เพราะนั่นจะเป็นเหตุแห่งความเสื่อม

พระมหาสมปอง มุทิโต เรียบเรียง

http://www.oknation.net/blog/print.php?id=254224

======================================================