พระบรมมหาราชวัง เป็นสถานที่ ที่มีความสำคัญเป็นอย่างมากสำหรับเราคนไทยทุกคน และหลายคนอาจจะเคยได้มีโอกาสไปเยี่ยมชมกันมาบ้างแล้วสำหรับพระบรมมหาราชวังของไทยเรา ในหลายประเทศทั่วโลก ก็จะมีพระราชวังของแต่ประเทศซึ่งก็จะมีความแตกต่างกันไปทั้งด้านที่มา และศิลปวัฒนธรรมอันสวยงาม ซึ่งแน่นอนว่าพระบรมราชวังของไทยเราก็งดงามไม่แพ้ชาติใดในโลก
ภาพพระบรมมหาราชวังในอดีต
จากหนังสือ A Physian at the Court of Siam โดย นายแพทย์มัลคอล์ม สมิธ ได้บอกเล่าว่า ในการสร้างพระบรมมหาราชวังในสมัยนั้น พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงโปรดให้ไปรื้ออิฐจำนวนมหาศาลจากพระราชวังเดิม เมืองอยุธยาล่องมาจากลำน้ำเจ้าพระยา ในปี พ.ศ 2325 ซึ่งพระที่นั่งส่วนใหญ่จะสร้างด้วยไม้แทบทั้งหลัง และมีป้อมรักษาการเล็ก ๆ อยู่ตามแนวกำแพงเป็นระยะ ตัวเชิงกำแพงสร้างด้วยการพูนมูลดินหน้าเป็นลักษณะเชิงเทิน ฟันกำแพงเมืองทำเป็นรูปใบเสมา มีประตูเป็นจำนวนมาก บางที่ทำซ้อนกัน สองชั้น หนาประมาณ 5 ฟุต
พระบรมมหาราชวังแบ่งออกเป็น 2 ส่วน ส่วนนอกตั้งอยู่ทางทิศเหนือ แต่ขยายไปเป็นระเบียงเรียกว่า "ฝ่ายหน้า " ส่วนอีกฝ่ายอยู่ภายใน ถูกล้อมไว้แน่นหนา เรียงว่า "ฝ่ายใน" (แบบในละครที่จะมีแต่พระเจ้าแผ่นดิน และ สตรี เท่านั้น วัดภายในพระราชวังจึงไม่สามารถมีพระสงฆ์ได้เพื่อความปลอดภัย)
ด้าน"ฝ่ายหน้า"จะประกอบไปด้วย วัดพระศรีศาสดา(วัดพระแก้ว) โรงละคร โรงพระยาช้างต้น พร้อมด้วยที่ทำการของกองทหารมหาดเล็กรักษาพระองค์
ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีโรงผลิตเรียญกษาปณ์และคลังแสงสรรพวุธอยู่ฝ่ายหน้าด้วย มีการบันทึกเอาไว้ว่า ในสมัย พ.ศ. 2394 เหล่าทหารมหาดเล็กบางส่วนจะแต่งกายแบบทหารยุโรปถือปืนคาบศิลาและได้รับการฝึกอย่างทหารชาติตะวันตก (มีการรับวัฒนธรรมตกมากขึ้น) แต่ยังมีทหารบางส่วนที่ยังแต่งกายแบบเดิมและยังคงใช้อาวุธ เช่น ดาบ หอก ง้าว ขวานและธนู มีการบันทึกไว้ว่าในสมัยนั้นมีมหาดเล็กรักษาพระองค์อยู่ประมาณ 3,000 คน
ด้าน"ฝ่ายใน" จะเป็นที่ประทับของพระมหากษัตริย์ เมื่่อผ่านประตูใหญ่ไปแล้วจะมีประตูอีกสามชั้น ถัดจากกำแพงชั้นที่สองจะเป็นท้องพระโรงพระที่นั่งดุสิตมหาปราสาท พระที่นั่งอมรินทร์และอุทยานเต่า ภายในกำแพงชั้นที่สามจะเป็นที่ประทับส่วนพระองค์ของพระเจ้าอยู่หัวกับพระมเหสีและเจ้าจอมหม่อม ที่ต้องห้ามออกภายนอก
มีเอกสารบันทึกว่า พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเป็นพระมหากษัตริย์พระองค์แรกที่อนุญาติให้พระมเหสีออกจากพระราชวังฝ่ายในได้ ซึ่งหากเป็นในสมัยก่อนหน้านั้นจะมีการควบคุมอย่างเข้มงวดและหากฝ่าฝืนมีโทษถึงขั้นประหารเลยที่เดียว
** หนังสือภาพเก่าเล่าสยาม เล่ม ๑ โดย คุณเอกรงค์ ภานุพงษ์
** thetravellerthailand.blogspot.com