ปฏิปทา พระอาจารย์วัน อุตตโม
๓. งานอุปัฏฐากพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต จากคำบอกเล่าของพระอาจารย์วัน อุตตโม กิจวัตรอีกต่อไป นั้นคือ รีบนำเอาบริขารของตนไปเก็บไว้ที่กุฏิ แล้วก็รีบนำเอาบริขารของครูบาอาจารย์ไปที่พักผ่อนของท่านโดยด่วน องค์หนึ่งนำเอาน้ำไปไว้ฐานของท่าน สำหรับน้ำนั้นต้องผสมให้เป็นน้ำอุ่นแล้วรอรับเอาภาชนะน้ำต่อเมื่อท่านถ่ายเว็จเสร็จ แล้วเอาไปเก็บไว้ตามเดิม และดูแลทำความสะอาดในฐานด้วย
อีกพวกหนึ่งนำเอาผ้าต่าง ๆ และอาสนะออกไปผึ่งแดดในที่จัดทำไว้ คือที่ร้านสำหรับตากของและสายระเดียงราวตากผ้า ผึ่งแดดพอสมควรแล้วก็รีบเก็บเข้าที่ตามประเภทสิ่งของนั้น ๆ สิ่งใดที่ควรเก็บก่อนและหลังก็ต้องเก็บตามประเภทของสิ่งของนั้น
ส่วนผู้ปฏิบัติใกล้ชิด ต้องขึ้นไปทำกิจวัตรอยู่บนกุฏิ จัดอะไรต่ออะไรเพื่อให้ทันต่อความต้องการของท่าน การทำกิจวัตรอุปัฏฐากต้องเป็นผู้ว่องไว เปรียว เร็วที่สุดถึงจะทันท่าน งก ๆ เงิ่น ๆ เซ่อซ่าไม่ได้เป็นอันขาด ทั้งการเก็บการไว้สิ่งของทั้งหมดต้องให้เป็นระเบียบเรียบร้อยเสมอ และต้องให้สิ่งของทั้งสิ้นนั้นสะอาดทุกสิ่งไป
เมื่อกลับจากฐานไปนั่งบนอาสนะแล้ว เมื่อท่านต้องการฉันน้ำร้อนก็รินน้ำร้อนถวายท่าน เสร็จแล้วก็ถวายหมากที่ตำไว้แก่ท่าน ระหว่างนี้ไม่เป็นเวลารับแขก แขกทั้งหลายไม่ต้องไปหาในเวลานี้เป็นอันขาด (เว้นไว้แต่กรณีพิเศษ) เพราะ
เป็นเวลาพักผ่อนสุขภาพของท่านอันดับต่อไปท่านก็พักผ่อน ฝ่ายผู้อุปัฏฐากก็เข้าไปจับเส้นถวายจนเกือบเที่ยงหรือเที่ยง จึงได้ลงจากท่านไป ท่านได้พักผ่อนต่อไป บางวันก็ถึงบ่าย ๑ โมง บางวันก็ไม่ถึงนั้น แล้วท่านก็จะลุกขึ้นมาล้างหน้า ผู้อุปัฏฐากต้องคอยสังเกตเวลาท่านจะลุกขึ้นมาเสมอ เมื่อสังเกตได้ว่าท่านกำลังจะลุกแล้วก็รีบขึ้นไปให้ทัน เอาน้ำล้างหน้าถวายท่าน เสร็จจากนั้นแล้วท่านก็เตรียมไหว้พระย่อและนั่งสมาธิต่อไป บางวันท่านก็จะเข้าไปสู่ที่พักกลางวันในป่า เดินจงกรมและนั่งสมาธิในสถานที่นั้น บ่าย ๓ โมง จึงจะออกจากการประกอบกิจ ฝ่ายสามเณรหรือตาผ้าขาวต้องจัดต้มน้ำร้อน ต้มยาร้อนไว้ถวาย สามเณรหรือตาผ้าขาวต้องสังเกตผู้อุปัฏฐาก เมื่อเห็นผู้อุปัฏฐากเข้าไปหาก็รีบเอาน้ำร้อนเข้าไปถวาย ถ้ามีอาคันตุกะมาถึงก็ขึ้นไปหาได้ในเวลานี้
บ่าย ๔ โมงเป็นเวลากวาดวัด พระเณรทั้งหลายก็ลงกวาดวัดแม้ท่านก็กวาดเหมือนกัน บางวันท่านจะลงไปดูรอบ ๆ วัด เห็นความขาดตกบกพร่องอย่างไร จะต้องตักเตือนเสมอ พระเณรที่อยู่ในวัดของท่านประมาทเลินเล่อต่อข้อวัตรไม่ได้เป็นอันขาด เมื่อ
ท่านรู้ความไม่ดีทั้งภายนอกและภายในแล้ว จะต้องขับให้ออกหนีไปทีเดียว เมื่อกวาดวัดแล้วมีการตักน้ำโดยความพร้อมเพรียงกัน แม้ผู้อุปัฏฐากก็ต้องทำเหมือนกัน การตักน้ำเบาบางแล้วก็รีบทยอยจัดน้ำให้ท่านสรงต่อไป
ตามปกติท่านสรงน้ำร้อน....
จากคำบอกเล่าอย่างละเอียดของ พระอาจารย์วัน อุตตโม สะท้อนให้เห็นถึงกระบวนการอุปัฏฐากที่มีต่อครูบาอาจารย์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งต่อ พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต
๑. สะท้อนให้เห็นถึงวัตรปฏิบัติของพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ในวัยชรา เมื่อบั้นปลายของชีวิต ภาพอันเด่นชัดเป็นอย่างมากของพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต คือความเคร่งครัด เจ้าระเบียบ
๒. ไม่ว่าครูบาอาจารย์ พระเณร ผ้าขาว อันเป็นศิษยานุศิษย์ แสดงให้เห็นถึงความศรัทธา ความเชื่อมั่น ความรักเคารพต่อท่านพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ทุกกระบวนการทำงานล้วนเป็นการปฏิบัติธรรม ไม่ว่าโดยตรงหรือโดยอ้อม การดำรงอยู่ในสภาพแวดล้อมที่เคร่งครัด เป็นระเบียบ ในท่ามกลางการปฏิบัติ ปรารภความเพียร วินัยจึงเป็นรากฐานอันแข็งแกร่ง เป็นความแข็งแกร่งซึ่งเริ่มจากศีลไปยังสมาธิ เพื่อยังความสว่างไสวให้กับปัญญา.
สรุปความ : คอลัมน์ "วิถีแห่งการปฏิบัติพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต" โดย เสถียร จันทิมาธร น. ๓๐ นสพ.ข่าวสด ฉบับประจำวันพุธ ๖ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๕๕* ความตอน พระอาจารย์มั่นฯ กำลังไป
ฐานอยู่ (คัดลอกตามต้นฉบับ) -
ถ้าไปส้วมจะต้องใช้คำว่า "ถาน" หรือ "วัจกุฎี" จึงจะถูกต้อง....กิมเล้ง